Geschiedenis van de Ku Klux Klan

President Trump heeft in 2017 uitgehaald naar extreemrechtse bewegingen als de Ku Klux Klan, neonazi’s en ‘white supremacists’ die aanwezig waren bij de rellen in Charlottesville. Eerder kreeg Trump kritiek omdat hij de extreemrechtse groeperingen niet specifiek wilde veroordelen. Nu noemt hij hen onder andere ‘criminelen en schurken’. Volgens onderzoekers zijn er zo’n 250 (georganiseerde) groepen die een extreemrechtse ideologie aanhangen. De Ku Klux Klan, waarschijnlijk de bekendste, kent sinds zijn oprichting in 1865 een lange geschiedenis van geweld tegen de gekleurde bevolking van Amerika.

De Ku Klux Klan (afgekort KKK) werd na de Amerikaanse Burgeroorlog (1861-1865) opgericht door John C. Lester, James R. Crowe, John D. Kennedy, Calvin Jones, Richard R. Reed en Frank O. McCord. Deze zes voormalige officieren in het leger van de Confederatie waren tegen de grote veranderingen die plaatsvonden in de zuidelijke Amerikaanse staten.

Cirkel van broeders

Na het verlies van het Zuiden in de burgeroorlog en de afschaffing van de slavernij in 1863 verloren de blanken hun maatschappelijke overwicht. Vrijgelaten slaven gingen een steeds grotere rol spelen in het dagelijks leven. Om deze veranderingen tegen te gaan richtten de bovengenoemde mannen in december 1865 in Pulaski (Tennessee) de Ku Klux Klan op. De naam is waarschijnlijk afgeleid van het Griekse kuklos, wat cirkel betekent. Ku Klux Klan staat dan voor iets als een ‘cirkel van broeders’. Om hun identiteit verborgen te houden droegen de Klan-leden de karakteristieke witte pakken met punthoeden.

Nathan Bedford Forrest

De Klan groeide in de eerste jaren na haar oprichting snel. In verschillende andere steden en dorpen werden afdelingen opgericht, waarna er in 1867 geprobeerd werd om een landelijke organisatie op te zetten. Voormalig generaal van de Confederatie, Nathan Bedford Forrest, werd hierbij de eerste Grand Wizard, de hoogste leider van de Klan. De KKK richtte zich in die jaren tegen de zwarte bevolking, helpers van de zwarte bevolking en de Republikeinen, die wetten hadden doorgevoerd om de rechten van de zwarte bevolking te garanderen. Volgens Forrest had de Klan op haar hoogtepunt ruim 500.000 leden.

Val van de Klan

De Klan vermoordde in de late jaren ’60 en vroege jaren ’70 van de 19e eeuw een groot aantal Afro-Amerikanen en hun medestanders. De groep was vooral groot op het platteland van de zuidelijke staten, waar zij door allianties met politiekorpsen en gouverneurs redelijk ongestoord hun gang konden gaan. Vanaf 1871 greep de overheid echter hard in. Met het aannemen van de Civil Rights Act in 1871 kon president Ulysses S. Grant harder ingrijpen in de aangelegenheden van de losse staten en werd het eenvoudiger om leden van de Klan te veroordelen. Het leger arresteerde een groot aantal Klan-leden, met name in South-Carolina. Na 1874 hield de Klan praktisch op te bestaan, al namen nieuwe paramilitaire organisaties het geweld tegen de zwarte bevolking over.

The Birth of a Nation

In 1915 nam de belangstelling voor de Ku Klux Klan weer toe. Na de première van de film The Birth of a Nation, een romantisering van de vroege Klan, laaide het geweld weer op. De organisatie richtte zich in de jaren ’20 tegen ‘gevaren’ die zij van alle kanten meenden te ondervinden. Naast zwarte Amerikanen waren Rooms-katholieken, joden en arme immigranten uit Zuid- en Oost-Europa het slachtoffer van racistisch gemotiveerd geweld. In deze jaren bestond de KKK vooral uit blanke Amerikanen uit de middenklasse, die zich bedreigd voelden door de komst van immigranten die hun banen overnamen. In tegenstelling tot de oorspronkelijke Ku Klux Klan was de groep in de jaren ’20 veel meer gevestigd in snel groeiende steden als Detroit en Memphis.

De KKK tegenwoordig

Na de Tweede Wereldoorlog richtte de Klan zich vooral tegen de opkomende Civil Rights Movement, al nam het aantal leden wel sterk af. Tegenwoordig wordt de sterkte van de Klan geschat op zo’n 5.000 man, die lid zijn van lokale afdelingen die los van elkaar opereren. Daarnaast bestaan echter nog talloze groeperingen die vergelijkbare ideologieën aanhangen.