Hague Invasion Act: Den Haag is niet veilig voor de Amerikanen

In februari 2025 voerde Donald Trump sancties in tegen het Internationaal Strafhof (ICC). Hierdoor mogen sommige personeelsleden van het ICC niet meer naar de Verenigde Staten reizen. De spanning tussen het ICC en de VS is veroorzaakt door het arrestatiebevel van het ICC tegen premier Benjamin Netanyahu en voormalig defensieminister Yoav Gallant van Israël. Dit is echter niet de eerste keer dat er spanningen zijn tussen de Verenigde Staten en het ICC.

The Hague Invasion Act

In 2002 ondertekende toenmalig president George W. Bush de American-service Protection Act, ook wel bekend als de Hague Invasion Act. Zoals de officiële naam aangeeft is de wet bedoeld om Amerikanen die in dienst hebben gezeten te beschermen tegen vervolging voor oorlogsmisdaden. De wet zorgt ervoor dat Amerikanen en burgers van bondgenoten bevrijd mogen worden door het Amerikaanse leger, als ze vastgehouden worden door het Internationaal Strafhof. Hierdoor ontstond het beeld in de media van een Amerikaanse invasie in Scheveningen, om hun landgenoten te bevrijden uit de gevangenis.

Verder zorgt de wet ervoor dat de VS de militaire steun intrekt in landen die zich houden aan het ICC. De VS mag ook niet meer meedoen aan vredesmissies van de Verenigde Naties, behalve als de Verenigde Staten immuun wordt gesteld voor vervolging voor oorlogsmisdaden. Het gekke van de wet is, is dat het ook mogelijk maakt dat de VS pogingen assisteert om verdachten van misdaden tegen de menselijkheid, oorlogsmisdaden en genocide te vervolgen.

Waarom werd de wet ingevoerd?

Jesse Helms, mede-bedenker van de Hague Invasion Act, vond de vervolging van Amerikanen een schending van de soevereiniteit van Amerika. Volgens hem mocht de jurisdictie van het ICC, niet gelden voor burgers van landen die het statuut van Rome niet ondertekend hebben. Het statuut van Rome regelt de erkenning van het ICC.

George W. Bush zelf was ook geen fan van het ICC. Hij noemde het: “‘[Het ICC] is een orgaan in Den Haag waar ontoerekenbare rechters en aanklagers onze troepen en diplomaten kunnen berechten.”

Hague Invasion Act

Er waren echter nog meer redenen dat de VS de Hague Invasion Act invoerde. Ten eerste was de Verenigde Staten bang dat Amerikaanse militairen vervolgd zouden worden. Ten tweede werd de vervolging van Amerikanen gezien als schending van het recht (in Amerika) om voor een jury te verschijnen, bij een vervolging. Ten derde bestond er de angst dat regeringsleden misschien vervolgd zouden worden.

De reactie in Nederland

De minister van buitenlandse zaken in 2002, Jozias Van Aartsen was niet blij met de wet. Hij zei dat hij de wet veel te ver vond gaan. Van Aartsen gaf aan dat hij het als aanval zag van de soevereiniteit van Nederland, omdat het ICC zich hier bevindt. Hij zette zich in voor een gezamenlijk Europees standpunt en probeerde druk uit te oefenen op het Amerikaanse congres om te zorgen dat de wet er niet doorheen ging, echter dat laatste was tevergeefs.

De wet was ook impopulair bij alle partijen in het Nederlandse parlement. Een motie van Tweede Kamerlid Farah Karimi die de minister opriep om te proberen de wet met alle diplomatieke middelen tegen te houden, was ondertekend door alle partijen. Dit laat zien dat er een brede consensus was dat deze wet slecht was en serieus aangepakt moest worden.

Er werd in de Tweede Kamer verbaasd op het Amerikaanse plan gereageerd in een debat dat nog voor de invoering van de wet plaatsvond. Fred Teven noemde het vervelend en verwerpelijk. Bert Koenders vond de wet minachting van de internationale rechtsorde. Farah Karimi noemde het schokkend en ongehoord. Ze vond het passen in een patroon dat VS al jaren vertoont, waarin Europa de VS steunt maar de Amerikanen Europa laten vallen. Volgens haar was de wet vooral bedoeld om punten te scoren bij de Amerikaanse kiezer (hoewel 74% van de Amerikanen voorstander was van deelname aan het Internationaal Hof).

Verdragen

Farah Karimi vond het erg dat ontwikkelingslanden “gedwongen” werden door de Verenigde Staten om bilaterale verdragen te tekenen. Bilaterale verdragen zijn verdragen tussen twee landen. In die bilaterale verdragen werden Amerikanen, in landen waarmee ze een verdrag hebben, immuun gesteld voor vervolging door het ICC. De militaire sancties waren al vastgesteld in de wet, doordat landen die zich aan het statuut van Rome houden geen militaire steun meer zouden krijgen. Apart hiervan werden ook economische sancties ingevoerd. Dit gebeurde bijvoorbeeld toen Mexico een bilateraal verdrag weigerde. De Verenigde Staten schortte toen een deel van de financiële steun aan Mexico op. Deze steun werd gebruikt om corruptie tegen te gaan en het strafrechtssysteem te hervormen.

Deze bilaterale verdragen ondermijnen het centrale idee van het ICC. Dat is namelijk dat de landen die eraan verbonden zijn geen uitzonderingen mogen maken voor de berechting van oorlogsmisdadigers voor het Internationaal Strafhof. Het voorstellen van bilaterale verdragen is al een poging van de VS om het statuut van Rome af te zwakken. Dat de VS echter door middel van het terugtrekken van militaire en economische steun het probeert af te dwingen, maakt het een aanval op het statuut van Rome.

De Hague Invasion Act werd niet alleen afgekeurd door Nederland, maar ook door veel andere Europese landen die verbonden zijn met het ICC. Desondanks voerde de Verenigde Staten de wet toch in, met de reden om de soevereiniteit te beschermen. Zelfs 20 jaar na de invoering van deze wet, leven de zorgen over de schending van de soevereiniteit van het ICC nog steeds in de Amerikaanse politiek.