Het einde van dertig jaar Mubarak: de Arabische lente in Egypte

In december 2010 begon de Arabische lente met een opstand in Tunesië, de demonstraties verspreidden zich daarna binnen korte tijd over de Arabische wereld. In de meeste van die landen bleef de leider van het land in de jaren erna stevig in het zadel zitten. Dat was niet het geval in Egypte, hier kregen de betogers de steun van het leger en was president Mubarak gedwongen af te treden. Waar kwam de ontevredenheid vandaan en hoe lukte het om een eind te maken aan dertig jaar Mubarak?

Egypte onder Mubarak

Nadat president Answar Al-Sadat in 1981 door moslimextremisten was vermoord, kwam Hosni Mubarak aan de macht in Egypte. Omdat hij bang was voor aanslagen op hem, regeerde Mubarak met harde hand en liet hij critici de mond snoeren. Islamitische partijen werden verboden en de noodtoestand werd uitgeroepen.

Onder Mubarak groeide de economie van Egypte, maar nam de ongelijkheid toe. Voedsel- en brandstofprijzen waren hoog, onderwijs en gezondheidszorg waren van abominabel niveau, er was een hoge werkloosheid en er was veel onvrede over de grootschalige corruptie en repressie in de politiek en het bedrijfsleven. De buitenlandse vriendjespolitiek met de Verenigde Staten en een vredesakkoord met Israël maakten Mubarak er niet populairder op onder de bevolking. Je zou kunnen zeggen dat er sprake was van een tikkende tijdbom in het land. De vraag was alleen wanneer die af zou gaan.

Grootschalige protesten

Op 6 juni 2010 werd de jonge blogger Khaled Saïd slachtoffer van politiegeweld. Zijn dood veroorzaakte grote woede bij veel Egyptenaren. Het internet speelde een grote rol bij de verspreiding van deze verontwaardiging.

Geïnspireerd door de protesten in Tunesië gingen op 25 januari 2011, de jaarlijkse dag waarop de Egyptische politie werd geëerd, grote groepen inwoners van Caïro de straat op. Het regime van Mubarak reageerde met traangas en waterkanonnen. Omdat veel demonstranten contact met elkaar onderhielden via internet, werd geprobeerd om het internet plat te leggen. Al snel liepen de maatregelen van het regime uit de hand. Toen de protesten de dagen erna aanhielden en zich uitbreidden naar andere steden, werd er steeds meer fysiek geweld gebruikt door de politie. Ten slotte werd het leger ingezet om een einde te maken aan de protesten.

Mubarak komt betogers tegemoet

Omdat de protesten aanhielden besloot Mubarak het ondertussen over een andere boeg te gooien. Hij begon met het vervangen van ministers en hooggeplaatste functionarissen. Een paar dagen later, op 1 februari, ontsloeg hij zijn kabinet en hij beloofde zich niet voor een nieuwe termijn verkiesbaar te stellen. Ook verlaagde hij die dag de voedselprijzen. Hoewel hij de betogers hiermee duidelijk tegemoetkwam, was het niet genoeg. Hij was waarschijnlijk te laat begonnen met het doorvoeren van zijn hervormingen en bovendien bleef hij de gewelddadige inzet van politie en leger steunen.

Sterker nog, het geweld nam toe. Gewapende milities te paard en te kameel begonnen met harde hand de opstanden neer te slaan. Tanks rolden over het Tahrirplein in Caïro waar grote groepen betogers kampeerden. Maar er was één ding dat Mubarak over het hoofd had gezien.

Het leger loopt over

Het leger van Egypte was geen aparte klasse in het land. In tegenstelling tot bijvoorbeeld Turkije had het leger geen eigen belangen te verdedigen. De militairen kwamen uit alle lagen van de bevolking en konden zich dus goed identificeren met de betogers. De legerleiding besloot daarom de kant van de demonstranten te kiezen. Mubarak, die zag dat zijn geweldsmonopolie plotsklaps verdwenen was, kon niet anders dan zijn aftreden aankondigen. Op 11 februari 2011 droeg hij zijn macht over aan de Opperste Raad van Strijdkrachten, de leiding van het Egyptische leger.

Nasleep van de Arabische Revolutie in Egypte

Aan het eind van 2011 en in het voorjaar van 2012 werden er verkiezingen gehouden in Egypte, waarbij de Islamitische partijen de meeste stemmen kregen en Mohammed Morsi tot president werd verkozen. Hoewel er nu een democratisch verkozen leider was gekomen, bleven veel Egyptenaren ontevreden. Het leger bleef als een onafhankelijke macht de gang van zaken waarnemen en besloot Morsi uit ontevredenheid af te zetten. Daarna werd de islamitische partij opnieuw verboden en won ex-generaal Al-Sisi met goedkeuring van het leger de verkiezingen. Het is maar zeer de vraag of de revolutie in Egypte geslaagd is of niet.

Hosni Mubarak kreeg in 2012 een levenslange gevangenisstraf vanwege de verantwoordelijkheid voor de dood van ongeveer 900 betogers. Twee jaar later werd hij echter vrijgesproken en werd zijn straf omgezet naar en gevangenisstraf van drie jaar vanwege corruptie. Hij overleed op 25 februari 2020 op 91-jarige leeftijd

Bronnen:

• Arthur Goldschmidt JR. & Aomar Boum: A Concise History of the Middle East (2016)
• Ad.nl: Ex-president van Egypte Mubarak (91) overleden: ‘Zoveelste die niets voor het volk deed’ 

Afbeelding:

• Wikimedia Commons: Carlos Latuffs Cartoon in Tahrir Square on January 25 2011, door Al Jazeera English [CC BY-SA]