Het ontstaan van de digitale kieswijzers

In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 kunnen mensen die nog niet zeker weten op wie ze willen stemmen, veelvuldig gebruikmaken van digitale kieswijzers. Zo hebben StemWijzer en Kieskompas een digitale, politieke vragenlijst voor kiezers die op basis van de antwoorden een geschikte partij kiest. Digitale kieswijzers zijn sinds 1989 educatieve hulpmiddelen om kiezers wegwijs te maken in het politieke landschap.

Kieswijzers zijn er in vele vormen en maten. De meest bekende is de StemWijzer, die sinds 1989 wordt gebruikt. Deze vragenlijst was ontwikkeld door de Stichting Burgerschapskunde (SBK) en werd uitgebracht op papier en diskette. De test bestond uit zestig stellingen, die rechtstreeks uit de verkiezingsprogramma’s van politieke partijen kwamen. De naam ‘StemWijzer’ moest het educatieve doel van de test weergeven. Het was de bedoeling dat kiezers wijzer zouden worden omtrent de politiek. Daarnaast kon de StemWijzer ze helpen met het maken van een keuze voor een partij.

In 1998 werd de eerste digitale StemWijzer online gezet, in aanloop naar de verkiezingen voor de Tweede Kamer van dat jaar. De test was in te vullen op de website van het Instituut voor Publiek en Politiek (IPP) en werd 6500 keer geraadpleegd. Tegenwoordig worden de standpunten in de vragenlijst bepaald in samenwerking met politieke partijen en burgers. Partijen geven aan of ze het eens of oneens zijn met een stelling en door middel van vergelijking worden de uitkomsten bepaald op basis van overeenstemming. Sinds de StemWijzer online kan worden ingevuld is er massale belangstelling voor, en die groeit nog steeds bij elke verkiezing.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

ProDemos

Het Instituut voor Publiek en Politiek is inmiddels opgegaan in ProDemos, Huis voor de Democratie en Rechtsstaat. Deze organisatie heeft als taak om burgers te informeren over de democratische rechtsstaat en wil burgers stimuleren een actieve rol te spelen in de samenleving. Het idee voor een educatief centrum ontstond in 1998, toen het 750-jarig bestaan van de stad Den Haag gevierd werd. De voormalig Haagse burgemeester Wim Deetman lobbyde enkele jaren voor de opzet van een ‘Huis voor de Democratie’.

Er werd een stichting met die naam opgericht en in de Tweede Kamer pleitten Kamerleden Schinkelshoek (CDA) en Heijnen (PvdA) voor de komst van het Huis. Een Kamermeerderheid stemde in met de motie Heijnen. Op 9 mei 2008 werd in de ministerraad groen licht gegeven voor de stichting. Op 30 september 2010 werd de Stichting Huis voor Democratie en Rechtsstaat officieel opgericht. ProDemos is de motor achter de huidige StemWijzer.

Kieskompas

Een andere bekende kieswijzer is het Kieskompas. Deze vragenlijst is ontstaan op initiatief van politicoloog André Krouwel, universitair docent aan de Vrije Universiteit. Zijn Europees Kieskompas werd in 2006 gelanceerd. Volgens Krouwel is zijn kompas geen concurrent van de KiesWijzer, omdat deze laatste zich vooral op Nederland richt. Het Kieskompas van Krouwel heeft een internationaal karakter. Dat betekent dat de kieswijzer ook voor andere lidstaten van de Europese Unie wordt gemaakt, met thema’s die zijn toegespitst op die landen.

Een ander verschil is dat de StemWijzer gebruik maakt van antwoorden als ´eens´, ´oneens´ en ´geen van beide´en het Kieskompas van vijf punten die van ´helemaal mee eens´ naar ´helemaal niet mee eens´ gaan.

Verkiezingen van 2021

En ook tijdens de verkiezingen van dit jaar kan er weer veelvuldig gebuik gemaakt worden van kieswijzers, en dat is met in totaal 37 verkiesbare partijen misschien wel meer nodig dan ooit. Zo zijn er naast de StemWijzer en het Kieskompas dit jaar ook onder andere de Jongeren Kieswijzer, de Cannabis Kieswijzer en Keezer´s Quest van Arjen Lubach, waarbij je spelenderwijs de meest geschikte partij voor jou ontdekt. Dus nog geen paniek als je nog niet goed weet welke partij het beste bij jou past.