Het Rijksmuseum, Louvre en British Museum: 3 musea van wereldklasse

Het zijn drie van de bekendste musea van de wereld: het Rijksmuseum, het Louvre en het British Museum. Ze bieden onderdak aan enkele kunstwerken van onschatbare waarde. Denk aan de Nachtwacht, de Mona Lisa en de Steen van Rosetta. Hoe zijn deze musea ooit begonnen? Welk punt in de geschiedenis vormde collecties tot internationale musea?

Deze musea zijn organisaties van kunst, kennis en wetenschap en zijn ontstaan vanuit verzamelingen van een prominente burger van de respectievelijke landen of kleine collecties van een machtige partij. Hieronder volgt de geschiedenis van ieder instituut, van het prille begin tot het succes van nu.

1. Het Rijksmuseum

Stadhouderlijke collecties
19 november 1798 markeerde het begin van wat uiteindelijk het Rijksmuseum zou worden. Op deze datum besloot de regering van de Bataafse Republiek een nationaal museum op te richten. De collectie bestond voor het grootste deel uit de verzameling afkomstig van de stadhouders. De aanleiding voor de oprichting vormde het Louvre in Frankrijk.

De Zwaan

Officiële start
De Nationale Kunstgalerij opende haar deuren voor het publiek op 31 mei 1800 in Den Haag. Het museum telde op dat moment zo’n 200 kunstwerken, zoals schilderijen en historische artefacten. Vanaf dat moment werden er ook aankopen gedaan om de collectie uit te breiden. De allereerste aanschaf was ‘De Zwaan’. Dit schilderij was vervaardigd door Jan Asselijn en werd destijds gekocht voor een bedrag van 100 gulden.

De grote verhuizingen
Onder het bewind van Lodewijk Napoleon veranderde de locatie van de Nationale Kunstgalerij. De nieuwe koning van Nederland besloot dat het museum een plek in de hoofdstad moest krijgen en in 1808 werd het overgebracht naar het Paleis op de Dam in Amsterdam.

In 1813 volgde nog een verhuizing, dit keer onder Willem I. Het museum, dat men toen het ‘Rijks Museum’ noemde, werd verplaatst naar het Trippenhuis. Een prentencollectie, nu bekend als één van de hoofdcollecties, het ‘Rijksprentenkabinet’ uit Den Haag, werd toegevoegd aan de verzameling.

‘Een echt museumgebouw’
Al snel werd duidelijk dat het nieuwe gebouw als museum niet geheel geschikt was. Ook klonken geluiden dat Nederland een ‘echt’ museum moest krijgen, wat inhield dat er een apart, speciaal daarvoor bedoeld gebouw moest komen. De eer om het Rijksmuseum te ontwerpen kwam toe  aan Pierre Cuypers, waarna in 1876 de bouw startte. In 1855 openden de deuren van ‘het’ Rijksmuseum.

Het Rijksmuseum onderging door de jaren nog vele veranderingen en renovaties, waarvan de laatste werd afgerond in 2013. Vandaag de dag kijken vele miljoenen bezoekers hun ogen uit met als grootste publiekstrekker: de Nachtwacht.

2. Musée du Louvre

Eeuwenoud fort
De geschiedenis van het Musée du Louvre, zoals de officiële naam luidt, startte in de Middeleeuwen. Tijdens zijn heerschappij liet Filips II ‘Augustus’ in de 12e eeuw muren rondom Parijs bouwen. Als onderdeel van deze verdediging werd ook een fort gebouwd, genaamd het ‘Louvre’. Het bevond zich op de oever van de Seine.

In 1364 reikte de stad al ver voorbij de stadsmuren. Raymond du Temple kreeg als architect van Karel V de opdracht om het oude fort om te toveren in een groots koninklijk optrekje. Met succes. Het werd uiteindelijk een paleis met een overdaad aan wonderbaarlijkheden.

Niet langer een paleis
Nog vele jaren werd het Louvre en haar omgeving gebruikt als paleis en woongelegenheid voor de, op dat moment, groten der aarde. Echter, toen Lodewijk IVX het Paleis van Versailles betrok, raakte het Louvre in onbruik. De beheerder van het spookachtige kasteel kreeg het idee om er koninklijke kunstwerken te huisvesten. De Franse Revolutie kwam tussendoor, maar toch werd het idee opgepakt. In 1791 besloot de Nationale Vergadering van Frankrijk dat het Louvre en de Tuilerieën, de voormalige koninklijke tuinen, samen een plek moesten vormen waar kunst en wetenschap tentoongesteld kon worden.

Eén van de oudsten ter wereld
Op 10 augustus 1793 werd het werkelijkheid. De officiële naam luidde als volgt: ‘Muséum central des arts de la République’. In de de eeuwen die volgden onderging het Louvre vele ontwikkelingen en uitbreidingen. Het moderne Louvre ontstond eigenlijk pas in 1882, toen de Tuilerieën afgebroken werd.

De opening van het museum markeerde het ontstaan van één van de eerste musea ter wereld. Er bestaan slechts enkele oudere exemplaren, zoals de Vaticaanse Musea. In 1989 werd de beroemde glazen piramide onthuld, die tegenwoordig de ingang  vormt.

3. British Museum

Eerste publieke museum ter wereld
Al sinds de oprichting in 1753 staat het British Museum bekend als het eerste nationale, publieke museum van de wereld. De toegang was gratis voor iedereen die ‘leergierig en nieuwsgierig’ was. De grondlegger van de instelling was Sir Hans Sloane, die in de loop van zijn leven zo’n 71.000 objecten verzamelde. Hij wilde na zijn dood dat zijn collectie bewaard zouden blijven. Op 7 juni 1753 ontstond door een ‘Act of Parliament’ het British Museum. De deuren openden voor het publiek op 15 januari 1759.

Beroemde toevoegingen
In de loop van de tijd werden vele stukken toegevoegd aan de bestaande collectie, zoals de ‘Old Royal Library’ van koning George II. Zeer beroemde toevoegingen kwamen met name in de 19e eeuw. Voorbeelden zijn de Steen van Rosetta in 1802 en de ‘Elgin marbles’, sculpturen afkomstig van het Parthenon, in 1816.

Klassiek uiterlijk
De architectuur van het huidige British Museum werd ontworpen door Sir Robert Smirke, nadat er door een gift van koning George IV niet meer genoeg ruimte was. Hij creëerde een  vierhoekig gebouw met een neoclassicistische verschijning. In 1857 was zowel het nieuwe uiterlijk van het museum als de beroemde Reading Room een feit.

Hart voor het publiek
Met enige regelmaat werd het museum uitgebreid. Zo verplaatste de natuurhistorische afdeling zich naar een apart gebouw vanwege ruimtegebrek en kwamen er door de verschillende opgravingen vele objecten uit de Oudheid binnen. Het museum ziet zelf de 20e eeuw als een periode van ‘openbare dienstverlening’. Zo kwam er een heuse gids voor het museum en werd in 1911 de eerste rondleider aangesteld. In 2003 vierde het British Museum haar 250e verjaardag met de restoratie van de ‘King’s Library’(de oudste ruimte). Daarnaast was er een tentoonstelling over het ontdekken van de 18e eeuw.

’s Lands grootste schatten
Zowel het British Museum als het Rijksmuseum en het Louvre hebben een grootse, internationale status. Alle drie zijn het plekken die door de tijd heen ’s lands grootste schatten verzamelden én verzamelen. Per museum zijn dit andere soorten objecten, natuurlijk mede omdat ze de geschiedenis van heel verschillende landen tonen. Heb je zelf al eens gedwaald door de oneindige zalen van het Louvre, achter een Japanner met selfiestick gestaan in het Rijksmuseum of geprobeerd de Steen van Rosetta te lezen in het British Museum? Nu je de geschiedenis van de gebouwen kent, zit er eigenlijk niks anders op dan ze alle drie met een bezoek te vereren.