Historische achtergrond van het Zwitserse bankgeheim

Banken nemen een belangrijkere plaats in de Zwitserse samenleving in dan in de meeste andere landen. Dit komt ook door haar eeuwenoude traditie van het zogeheten 'Zwitserse bankgeheim'. Dit bankgeheim vindt zijn oorsprong al in de 17e eeuw.

Vanaf de 17e eeuw tekenden de eerste vormen van het ‘moderne bankwezen’ zich af in Europa en werden ook de kiemen voor de latere Zwitserse banken gelegd. De centrale geografische locatie in Europa en de politieke en economische stabiliteit droegen van begin af aan bij aan het succes van de Zwitserse handelaren. In de loop van de 17e eeuw bouwden zij als beginnende bankiers een stevig Europees netwerk van handelscontacten op.

Katholieke Franse koningen

Tot de vroegste en trouwste klanten behoorden Franse koningen als Lodewijk XIII en Lodewijk XIV, wiens financiële behoeften onverzadigbaar bleken. De katholieke vorsten wilden echter niet dat het algemeen bekend werd dat zij zomaar geld leenden van de protestante en dus ‘ketterse’ Zwitserse bankiers. Zij vereisten daarom strikte geheimhouding over deze financiële transacties. In 1713 werden hierover uiteindelijk duidelijke afspraken gemaakt tijdens een congres in Genève. Vanaf dat moment mochten bankiers persoonlijke bankgegevens met niemand anders delen dan hun cliënten. Deze specifieke ‘gedragscode’ ter bescherming van de privacy werd een hoeksteen van het Zwitserse bankieren, en kwam bekend te staan als het Zwitserse bankgeheim - of eigenlijk het Zwitserse bankklantengeheim.

Financieel toevluchtsoord

Vanaf eind 18e eeuw diende Zwitserland, in het bijzonder Genève, als een belangrijk financieel toevluchtsoord voor eenieder die aan de gevolgen van de Franse Revolutie probeerde te ontsnappen. Het verhaal wil dat ook Napoleon Bonaparte een rekening opende bij een Zwitserse bank. De Zwitserse bankiers verwierven hierdoor in korte tijd aanzienlijke kapitalen en groeiden uit tot zeer invloedrijke en betrouwbaar geachte spelers op de internationale financiële markt. Tijdens de industriële ontwikkelingen in de 19e eeuw traden zij bovendien op als belangrijke investeerders en financiers.

Het Zwitserse bankgeheim spreekt al eeuwenlang tot de verbeelding. In Geschiedenis Magazine 2 van 2023 duikt Ruud Stevens in de ontwikkelingen van het Zwitserse bankgeheim en wat de Franse koning Lodewijk XIV daarmee te maken had. 

Bestel

Verbeterde positie door neutraliteit

De belastingverhogingen die aan het begin van de 20e eeuw in grote delen van Europa werden doorgevoerd, betekenden een nieuwe, ‘ontduikende’ kapitaalstroom richting de Zwitserse banken. Vanwege de gegarandeerde discretie boden de Zwitserse banken een uitkomst voor de Europese burger die ernaar streefde de fiscus een hak te zetten. Na de economische crisis van 1929 kwam Zwitserland onder druk te staan omdat overige Europese landen van mening waren dat het banksysteem alleen maar grootschalige belastingontduiking en fraude stimuleerde. Misdaad- en zwart geld bleven dankzij het bankgeheim namelijk ook buiten schot van de belastingdiensten. Zwitserland bleek echter ongevoelig voor de kritiek, en zorgde er in 1934 zelfs voor dat het bankgeheim werd verankerd in de wet. Vanaf dat moment waren Zwitserse banken wettelijk verplicht de privacy van cliënten te respecteren én garanderen. Op het doorgeven van bankgegevens aan derden kwam een zware sanctie te staan.

Recente ontwikkelingen

Mede vanwege Zwitserlands neutrale status in beide wereldoorlogen bleef de financiële sector veel leed bespaard en ontwikkelde de Zwitserse valuta zich tot de sterkste in Europa. Het stabiele, liberale en discrete economische beleid verschafte het bankwezen in de tweede helft van de 20e eeuw de reputatie van een veilige haven voor internationale kapitaalmarkten, resulterend in een periode van aanhoudende groei.

Tegelijkertijd nam vanuit de EU de kritiek op de ondoorzichtigheid toe. Op enkele minimale versoepelingen na heeft Zwitserland echter geen duimbreed toegegeven. Omdat het land geen lid is van de EU voelde president Maurer zich na de aanmaning bovendien niet eens aangesproken: "Wij houden ons aan de regels van de Organisatie voor Economische en Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) en alleen binnenlandse druk kan ons ertoe brengen van strategie te veranderen." Toch lijken er scheurtjes te ontstaan in het bankgeheim. Steeds meer landen hebben contracten waarin staat dat de Zwitserse banken gegevens van hun klanten mogen delen met de landen waarin die klanten wonen. Dit was een grote aantasting van het Zwiterse bankgeheim en veel mensen vragen zich daardoor af hoe de toekomst van het Zwitserse bankgeheim er uit ziet.