Katten door de geschiedenis heen
Katten zijn als huisdier razendpopulair. De huiskat kent een eeuwenoude band met de mens, hoe ver gaat die relatie terug?
De eerste tekenen van het samenleven tussen katten en mensen zijn gevonden rondom het jaar 3000 voor Christus in het Oude Egypte. Studies wijzen uit dat de Afrikaanse Wilde Kat de voorouder is van de gedomesticeerde huiskat. Nog steeds leeft deze wilde katachtige als huisdier bij bepaalde Afrikaanse stammen. Genetisch gezien is het wetenschappers niet gelukt om de Afrikaanse Wilde Kat te onderscheiden van de huiskat. Het wilde dier kwam waarschijnlijk naar de Egyptische mensen toe, waar zich graanschuren bevonden. In deze schuren krioelde het namelijk van de muizen en ratten. De Egyptenaren waren hier waarschijnlijk erg blij mee.
Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!
Wederzijdse liefde
De katten die dichtbij mensen gingen leven, hadden bovendien een grotere overlevingskans dan soortgenoten die ver in de open natuur leefde. Waar de mens woonde, begaven zich namelijk minder roofdieren. Kittens die dichtbij de Egyptenaren werden geboren, moeten al gauw fysiek contact hebben gemaakt met mensen. Sommigen werden in huis genomen om ze te verzorgen en knaagdieren te bestrijden. De jonge katten die zo opgroeiden raakten al gauw gewend aan mensen en verloren hun schuwheid. De Egyptenaren vonden de katten zo nuttig, dat ze het dier verheven tot heilige dieren. Deze goddelijke katten werden ‘miw’ genoemd.
Goddelijke katten
Wanneer een kat overleed balsemden de Egyptenaren de beesten en deden ze hen in houten grafkisten. Ook werden katten geassocieerd met andere Egyptische goden zoals Sekhmet, de god van de oorlog, en met Ra, de zonnegod. Katten hadden een beschermde status. Als er ergens een gewonde kat lag, rende een Egyptenaar dikwijls weg, uit angst de schuld te krijgen voor de verwonding. Archeologen hebben ook veel gemummificeerde katten terug gevonden, zoals op de foto hierboven.
Katten in Europa
De oude Grieken waren zo enthousiast over de katten die bij de Egyptenaren leefden, dat ze een paar katten stalen voor ‘eigen gebruik’ in Griekenland. Rond 900 voor Christus zijn de eerste bewijzen te vinden van de gedomesticeerde kat in Europa. Uiteindelijk verkochten de Egyptenaren gedomesticeerde katten aan allerlei volkeren. Op deze wijze was de kat rond het jaar 500 voor Christus ook gewoon geworden in China. Romeinse keizers kregen katten als cadeau. Langzamerhand gingen ook lieden van gewone afkomst katten houden. In Europa en Azië vermengde de huiskat zich met inheemse wilde katten, waardoor er allerlei kattenrassen ontstonden zoals we die vandaag de dag kennen.
Bijgeloof
Niet altijd kregen de katten een goede behandeling. Gedurende bepaalde periodes in de middeleeuwen en de vroegmoderne tijd, werden katten juist gezien als de dragers van het kwaad en zouden ze bovendien ongeluk brengen. In 1484 riep Paus Innocentius VII een decreet uit, waarin stond dat aanbidders van katten verbrand moesten worden. Hij geloofde dat heksen de duivel aanbaden en soms de vorm aannamen van katten. Honderden katten belandden op de brandstapel. Eeuwenlang leefden de katten in Europa onder slechte omstandigheden.
Huisdier
Vanaf de 19e eeuw verbeterde de relatie tussen kat en mens weer. Steeds meer mensen gingen ze houden als huisier en werden ze niet meer aangezien voor duivelachtige wezens. Veel van hun verwante soortgenoten in het wild staan echter op het punt van uitsterven, doordat natuurgebieden krimpen en door illegale jacht op bedreigde diersoorten.
Katten op internet
Een bijzonder voorbeeld van de innige relatie tussen mens en kat, is het internet. Kattenplaatjes en -filmpjes zijn al jaren een populair fenomeen op internet. Het internet staat bomvol filmpjes van katten die rare fratsen uithalen, onhandige dingen doen, of -al dan niet gestuurd door mensen- juist hele menselijke dingen doen. Met de kattenfilmpjes wordt zo nu en dan zelfs flink veel geld verdiend.
In Geschiedenis Magazine 6 van 2023 vertelt Hanneke Ronnes meer over de herkomst van al die grappen en grollen over katten. Want al die grappen zijn nog ouder dan de eerste kattenplaatjes die in de negentiende eeuw gefotografeerd werden.
Maar wie denkt dat dat een hele nieuwe rage is, heeft het mis. De populariteit van grappige foto’s van katten is al ruim een eeuw oud! Al aan het einde van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw bestonden er ansichtkaarten met foto’s van katten in poses die grappig waren bedoeld en allesbehalve katachtig waren. Bij de plaatjes werden grappige tekstjes geplaatst. De makers van zulke plaatjes lieten niet alleen katten poseren. Sterker nog, Harry Whittier Frees, wiens absurde kattenplaatjes in het begin van de twintigste eeuw gretig aftrek vonden, fotografeerde liever konijnen, al was het maar omdat die zich makkelijker lieten vastleggen. Een ruime eeuw later is er eigenlijk weinig aan het format van die plaatjes veranderd. Een foto van een kat in een rare pose, een grappig tekstje erbij, bedoeld alsof de kat het zelf zegt en je hebt al snel de lachers op je hand.
