Kofi Annan: beste leider van de VN ooit?

Oud secretaris-generaal van de Verenigde Naties (VN) Kofi Annan oogstte internationale faam voor zijn strijd voor mensenrechten, gelijke kansen en wereldwijde gezondheidszorg. Vanwege zijn diplomatieke charisma werd Annan door sommigen de ‘internationale rockster van de diplomatie’ genoemd. Zijn ambtsperiode tussen 1997 en 2006 werd echter ook gekenmerkt door teleurstellingen. Maar Annan bleef aimabel tot op zijn kort ziekbed in Bern, waar hij 18 augustus 2018 op 80-jarige leeftijd overleed. Hoe heeft hij de VN in een van de turbulentste periodes van haar bestaan geleid?

Opklimmen in de diplomatieke wereld

Annan werd op 8 april 1938 geboren te Kumasi in Ghana, samen met zijn tweelingzus Efua. Als gouverneur van de Asante provincie behoorde zijn vader tot de plaatselijke elite. Hierdoor kon Annan hoogstaand onderwijs volgen. Na drie jaar op een elitaire kostschool te hebben doorgebracht, deed hij een technische opleiding aan de universiteit van Kumasi. Vervolgens doorliep hij verschillende universitaire studies in het buitenland: economie in het Amerikaanse Minnesota, internationale betrekkingen in het Zwitserse Genève en management in het Amerikaanse Boston.

Annan’s carrière bij de VN begon in 1962. Toen trad hij in dienst bij de aan de VN gelieerde Wereldgezondheidsorganisatie, als begrotingsmedewerker. Afgezien van een korte onderbreking tussen 1972-74, bekleedde Annan de daaropvolgende dertig jaar diverse administratieve functies binnen deze organisatie. Hij betoonde zich een vaardig diplomaat en bemiddelaar, waardoor hij geleidelijk opklom in de VN.

Betrokken bij vredesoperaties

In 1993 werd hij benoemd tot ondersecretaris-generaal voor vredesoperaties. Tijdens zijn ambtstermijn vonden er geweldsuitbarstingen in Bosnië en Rwanda plaats, die in genocides ontaarden. Annan gelastte achteraf een onderzoek naar de rol van de VN hierin. In de onderzoeksrapporten kregen zowel de organisatie als hijzelf de nodige kritiek vanwege hun trage reactie. Toch wist Annan zich later te onderscheiden, vanwege de vaardige wijze waarop hij het vredesproces in Bosnië wist af te wikkelen. Mede daardoor werd hij in 1996 aangewezen als de nieuwe secretaris-generaal van de VN, de facto de hoogste functie binnen de organisatie.

Leider van de Verenigde Naties

Toen Annan aantrad in zijn nieuwe functie op 1 januari 1997, had de reputatie van de VN een ernstige deuk opgelopen door hun falen in Bosnië en Rwanda. Daarnaast waren de relaties met de Verenigde Staten ernstig verslechterd en werd de organisatie geplaagd door inefficiëntie en schandalen. Annan zag het als zijn taak om hier een einde aan te maken. Daarom introduceerde hij kort na zijn aantreden een plan voor hervormingen. Hierin werd het budget efficiënter besteed en de coördinatie tussen de verschillende afdelingen verbeterd.

Daarnaast begon de VN onder Annan’s bewind een meer proactieve rol op het wereldtoneel te spelen. De organisatie trad besluitvaardiger op bij vredesmissies en zette zich meer in voor de handhaving van mensenrechten. Naast veiligheid waren armoedebestrijding en verbetering van de wereldwijde gezondheidszorg ook belangrijke programmapunten van Annan. Hij speelde een centrale rol in de oprichting van de ‘Global Fund’, ter bestrijding van aids, tuberculose en malaria. Annan was tevens de architect van de lancering van de Millennium Ontwikkelingsdoelen in 2000. Hierin werden onder andere halvering van de armoede en onderwijs voor elk kind als doelen voor 2015 gesteld. Vanwege al zijn initiatieven, ontving Annan samen met de VN de nobelprijs voor de vrede in 2001. In datzelfde jaar werd hij unaniem herbenoemd voor een tweede termijn, wat nog nooit eerder was voorgekomen.

Annan Bush VN

Teleurstellingen

Naaste deze successen kende zijn ambtsperiode echter ook de nodige teleurstellingen. Zijn pogingen om de uit de jaren ‘40 daterende opzet van de VN-veiligheidsraad te moderniseren, liepen op niets uit. Ondanks Annan’s inspanningen, bleef de wereldwijde ongelijkheid alleen maar toenemen. De grootste tegenslagen vonden echter plaats op het gebied van de wereldvrede. Na de aanslagen van 11 september 2001, begon de Amerikaanse regering steeds meer op eigen houtje te opereren in haar strijd tegen het terrorisme. Dit bereikte een dieptepunt in 2003, toen de Verenigde Staten Irak binnenvielen, zonder goedkeuring van de VN. De machteloosheid van de internationale organisatie kwam hierdoor pijnlijk aan het licht. Annan’s charisma en diplomatieke vaardigheden bleken niet genoeg om de daaropvolgende geweldsuitbarsting af te wenden.

Vredesstichter tot het einde

In 2006 liep Annan’s ambtstermijn af, waarna Ban Kin-moon hem opvolgde. De voormalig secretaris-generaal bleef actief in de armoedebestrijding, waarvoor hij zijn eigen Kofi Annan Foundation oprichtte in 2007. Ook in de diplomatieke wereld dook Annan weer op. In 2012 trad hij op als speciaal gezant van de VN in Syrië, om te bemiddelen in de burgeroorlog. Na zeven maanden stapte hij echter op, gefrustreerd over het gebrek aan politieke wil van de wereldleiders om tot een oplossing te komen. Ondanks de tegenslagen bleef Annan zich de rest van zijn leven inzetten voor de vrede. In de publieke opinie geldt hij daarom als een van de populairste en beste leiders die de VN ooit heeft gehad.