Misenum&Baiae: favoriete badplaatsen van de Romeinse elite

De Romeinen stonden bekend om hun voorliefde voor baden. De favoriete badplaatsen van de Romeinse elite, Baia een Misenium, lagen in het zuiden van Italië aan de baai van Napels. Deze waren populair door de combinatie van het milde klimaat en de schitterende ligging. Zoals zo vaak in de geschiedenis betekende dit dat alleen de allerrijksten toegang hadden tot deze ‘vakantieoorden’.

Romeinse gewoontes

De Romeinse kennis van het baden kende, zoals zoveel van hun culturele gebruiken, zijn oorsprong in de Griekse cultuur. De Romeinen deden er wel een schepje bovenop, zij bouwden veel grotere badplaatsen dan de Grieken. Deze bestonden uit drie tot vijf verschillende ruimtes: het Caldarium, (een heet bad)het tepidarium,(warm bad) en het frigidarium (koud bad). Sommige locaties hadden ook stoombaden: het sudatorium (een vochtig stoombad) en het laconicum (een droog stoombad, net als de moderne sauna). Publieke baden waren de gewoonste zaak van de wereld: In thermae hielden Romeinen onder andere werkbesprekingen en onderhielden zij sociale contacten.

Baai van Napels

Het gebied rondom Napels staat bekend om vulkanische activiteit. Ten zuiden van Napels ligt de Vesuvius. Door de afwezigheid van eilanden is wel eens geopperd dat de Golf van Napels de caldera (afgeblazen top) van een ‘supervulkaan’ zou kunnen verbergen. Hoe dan ook is de baai van Napels altijd een vruchtbaar gebied geweest door deze vulkanische activiteit. Dit heeft geleid tot een mooie natuur en de aanwezigheid van natuurlijke warme bronnen.

Misenium

De plaats Misenium was vooral gebouwd als grote Romeinse vlootbasis, waar de Classis Misenensis (de westelijke Romeinse vloot) lag. Er zijn desondanks ook restanten van badplaatsen gevonden.De baden gebruikt door officieren van de Romeinse vloot en de Romeinse elite, die er villa’s bezaten. In de grootste villa hebben de machtswellustelingen Marius (157-86 v. Chr.) en Sulla (138-78 v. Chr.) gewoond, en keizer Tiberius stierf er toen hij op weg was naar Napels in 37 n. Chr.

Baiae

Veel meer is er bekend over de minerale bronnen van Baiae. De Romeinse dichter Horatius (65 v. Chr. – 8 n. Chr.) beschreef het gebied als volgt: “Nergens is de wereld meer aangenaam dan in Baiae.”De Romeinen, waaronder schrijver Plinius (23-79 n. Chr.), dichtten een helende werking toe aan de sulfaatbronnen. Bovendien hadden deze geen verwarming nodig. Romeinse ingenieurs bouwden een ingewikkeld systeem van gangen en kamers,waardoor de ondergrondse warmte werd gekanaliseerd om een soort sauna ruimtes te creëren.

Machtige gasten

Voornamelijk tegen het einde van de Republiek was Baiae een populaire badplaats. Rond de 1eeeuw v. Chr. kwam wederom consul Marius er graag, net als consul Pompeius. Zijn vriend en latere rivaal Julius Caesar liet er zelfs een villa bouwen. Onder Augustus werd een groot deel van de badplaats keizerlijke grond en onder andere Nero en Hadrianus bezochten de prachtige baden.

Jaloezie of echte verdorvenheid?

Baiae was, met zijn luxe zwembaden, luxe villa’s en zelfs een casino, berucht om de hedonistische levensstijl die er de boventoon zou voeren. Dit is een filosofische term die wordt gebruikt om een levensstijl aan te duiden waarbij genot als het hoogste goed wordt beschouwd. Er werd neergekeken op de rijken die in Baiae leefden, die op het strand luierden en drankfeesten zouden organiseren. Prominente Romeinse schrijvers omschreven Baiae als een ‘draaikolk van luxe’ en een hol van ‘losbandigheid en ondeugd’. Het is dan ook niet verrassend dat de elite die in Baiae woonde ook wel eens werd beschuldigd van corruptie en schandalen.

Letterlijke en figuurlijke ondergang

Vandaag de dag is er weinig over van wat een indrukwekkend ‘vakantieoord’ moet zijn geweest.Misenium en Baiae raakten beide in verval na plundertochten van zowel de barbaren in de 5e eeuw als de moslims in de 8e eeuw. Bovendien werd Baiae rond 1500 helemaal verlaten omdat malaria er hardnekkig zou blijven rondzweven.Tot overmaat van ramp heeft vulkanische activiteit door de jaren heen ervoor gezorgd dat het land zes meter de zee in is gezakt, samen met veel ruïnes van de prachtige badplaatsen.