Moffenmeiden – ‘foute’ relaties in de Tweede Wereldoorlog

Duizenden Nederlandse vrouwen hadden in de Tweede Wereldoorlog verkering met een Duitse soldaat. Volgens historica Monika Diederichs, die baanbrekend onderzoek deed naar ‘moffenmeiden’, was er bij de meeste vrouwen die zij sprak, sprake van liefde. Na de bevrijding vierden de Nederlanders hun frustraties over de bezetting bot op de ‘moffenmeiden’.

Charmes van de buitenlandse bezetter

In de eerste maanden na de capitulatie merkten de Nederlanders relatief weinig van de bezetting. Er was nog geen grote schaarste, de schouwburg was nog geopend en avond aan avond kon er worden gedanst in menige uitgaansgelegenheid. Veel jonge vrouwen vielen voor de charmes van de bezetters, die zo verschilden van de Nederlandse mannen . Ze waren romantisch, hoffelijk en zagen er goed uit in hun strakke Wehrmacht-uniform. Bovendien waren de meeste Duitse soldaten niet de wrede bruten die we kennen uit de films. Voormalige ‘moffenmeisjes’ schetsen het beeld van jongens die heimwee hebben naar huis en met tegenzin de dienstplicht vervullen.

In het geheim

Historica Monika Diederichs, publiceerde in 2006 het boek Wie geschoren wordt moet stil zitten. De omgang van Nederlandse meisjes met Duitse militairen, dat gebaseerd is op jarenlang onderzoek. Diederichs spoorde 56 ‘moffenmeiden’ op. Voor velen van hen was het de eerste keer dat ze over deze periode spraken. Zelfs vijftig jaar na de bezetting was het onderwerp nog vrijwel onbespreekbaar. De meisjes leerden ‘hun’ Duitser kennen in bars en theaters, maar ook op de werkvloer of in de tram of op straat. Als er eenmaal sprake was van een relatie, werd dit geheim gehouden, ook tijdens de oorlog leidde zo’n ‘foute’ relatie tot sociaal isolement.

Een politieke keuze

Naar schatting zijn er in de oorlog tussen de 120.000 en 150.000 Nederlandse vrouwen geweest die ‘liepen’ met een Duitser. Uit de oorlogsfilms kennen we vooral het beeld van de dellerige ‘moffenhoer’ die met Duitsers sliep voor geld of mooie kleren. Uit Diederichs onderzoek komt een genuanceerder beeld naar voren. Veel van de vrouwen die Diederichs sprak, noemden hun Duitser zelfs de liefde van hun leven. Juist dát werd de meisjes na de oorlog zwaar aangerekend. Vrouwen die een langdurige relatie hadden met een Duitser werden doorgaans zwaarder bestraft dan degenen die achter elkaar meerdere , korte affaires hadden met Duitse soldaten. Een lange relatie werd gezien als een politieke keuze.

Kinderen verwekt door Duitse soldaten

Het aantal kinderen dat in de oorlog door Duitsers is verwekt bij Nederlandse vrouwen wordt geschat tussen de 12.000 en 15.000. Sinds 1941 was onder druk van de bezetter de verloskundige hulp gratis geworden, maar in Nederlandse ziekenhuizen werden vrouwen die bevielen van een Duitser lang niet altijd goed behandeld. Zo hing de volgende tekst boven het bed van een vrouw uit het boek die zwanger was van een Duitse soldaat: ’Na de behandeling de handen extra wassen’ Een relatief klein aantal Duitsers trouwde met zijn Nederlandse geliefde. Veel vrouwen bleven achter als ongehuwde moeder die door de gemeenschap met de nek werd aangekeken.

Bijltjesdag

Direct na de bevrijding werden allerlei ‘foute’ Nederlanders opgepakt, in elkaar geslagen, publiekelijk vernederd en opgesloten in leegstaande gebouwen. ’Moffenmeiden’ werden publiekelijk kaal geschoren, soms tot bloedens toe. Soms werden de kaalgeschoren hoofden ingesmeerd met pek en menie, of werd een hakenkruis op hun hoofd geschilderd. Vaak volgde dan een vernederende rondtocht door de stad of het dorp, waar de meisjes werden uitgejouwd voor ‘plurk’ (een samentrekking van ploert en schurk) of ‘moffenhoer’. Volgens de overlevering is er in een enkel geval zelfs sprake geweest van publieke verkrachtingen, maar harde bewijzen hiervoor ontbreken.

Het lijkt erop dat dergelijke ‘Bijltjesdagen’ niet spontaan ontstonden, maar dat de plaatselijke autoriteiten en de Binnenlandse Strijdkrachten ze achter de schermen organiseerden om de heftige wraakgevoelens jegens collaborateurs te kanaliseren. Maar harde bewijzen hiervoor ontbreken. Na deze traumatiserende gebeurtenissen zwegen de vrouwen tot op de dag van vandaag over hun oorlogsverleden.

Over Wie geschoren wordt moet stilzitten 

Het beschamende beeld staat op ieders netvlies: jonge vrouwen en meisjes, kaalgeknipt en omgeven door een joelende menigte. Over de zogeheten moffenmeiden, vrouwen die tijdens de oorlog omgang hadden met Duitse soldaten was tot nu toe weinig bekend. Wie geschoren wordt moet stil zitten is het eerste boek dat diep ingaat op deze vergeten bevolkingsgroep.Dankzij haar speurzin en tact wist Monika Diederichs in gesprek te komen met betrokkenen, die hierover (begrijpelijkerwijs) tot nu toe gezwegen hebben. Ook kreeg zij toegang tot archiefbestanden die, in verband met de bescherming van de persoonlijke levenssfeer, voor onderzoekers gesloten zijn. Het resultaat is een aangrijpend boek over een onderbelicht aspect van de Tweede Wereldoorlog. Historica Diederichs beschrijft de ervaringen van deze vrouwen met nationaal-socialistische zorginstellingen en diverse instellingen van de Wehrmacht. Daarnaast gaat ze uitvoerig in op hun ervaringen met de Nederlandse bevolking, tijdens en na de oorlog.

Recensies

“Een prachtige en onthullende beschrijving van een deel van de Nederlandse geschiedenis waarvan tot nu toe vooral de beelden bekend waren, maar nog nauwelijks wat achter die beelden verborgen was.” NRC Handelsblad “In deze studie van de historica Monika Diederichs zijn de herinneringen verwerkt van 56 vrouwen die omgang hadden met een Duitser. Het gaat hierbij om uniek materiaal. Voor de vrouwen die aan het project meewerkten (…) geldt vrijwel algemeen dat zij hun oorlogsverleden na 1945 zorgvuldig verborgen hielden. (…) Het is dan ook een bijzondere prestatie dat Diederichs de vrouwen niet alleen opspoorde, maar hen ook nog eens bereid vond te praten.” Trouw  

Titel: Wie geschoren wordt moet stilzitten Auteur: M. Diederichs

Omvang: 203 pagina’s

Uitgever: Boom Uitgevers

Dit boek bestellen? Dat kan rechtstreeks bij de auteur. Je betaalt dan geen € 19,95, maar slechts € 14,95 (exclusief verzendkosten). Bestel dit boek  

Meer lezen? In ons dossier over de Tweede Wereldoorlog delen we wat van de meest tragische en spraakmakende verhalen tijdens en rondom de Tweede Wereldoorlog.

Afbeelding:

• NSB-ers en kaalgeschoren "moffenmeiden" worden opgebracht door leden van de B.S. (Binnenlandse Strijdkrachten): Poll, Willem van de / Anefo, [onbekend], via Nationaal Archief
• Deutsche Soldaten mit italienischen Mädchen in einem Auto durch eine Ortschaft / Stadt fahrend; PK 699: Bundesarchiv, Bild 101I-316-1199-19 / Nack / CC-BY-SA 3.0 [CC BY-SA 3.0 de], via Wikimedia Commons