Operatie Alberich: Terugtrekstrategie in de Eerste Wereldoorlog

In begin 1917 vindt één van de grootste veranderingen plaats in het westelijke front van de Eerste Wereldoorlog. Een deel van het Duitse leger trekt zich terug richting het oosten en geeft zo een groot gebied terug aan de geallieerden. Was dit een sterke strategische zet van de Duitsers of een grote overwinning van de Fransen en Engelsen?

Erbarmelijke omstandigheden

In het begin van de Eerste Wereldoorlog bewoog het front tussen Duitsland en Frankrijk zich snel richting Parijs. De legers van de Fransen en de Engelsen sloegen echter snel terug waardoor de Duitse opmars tot stilstand kwam. Vanaf de herfst van 1914 lag het westelijke front bijna vast en veranderde de Eerste Wereldoorlog in een loopgravenoorlog. Tussen de loopgraven in ontstond een strook niemandsland waar de soldaten hun leven niet zeker waren. In de loopgraven zelf was het leven ook geen pretje: er was veel ongedierte en weinig eten. Daarnaast was er vanaf 1915 een toenemend gebruik van gifgas, wat in de loopgraven van de vijand werd verspreid.

In het Duitse leger zakte het moraal in begin 1917 naar een dieptepunt. Bij de grote slagen bij Verdun en de Somme verloor het leger honderdduizenden manschappen terwijl het front amper verschoof. Doordat er tegelijkertijd ook een oorlog werd gevochten bij de oostelijke grens met Rusland, was er een groot tekort aan manschappen en werd de situatie onhoudbaar.

Twijfel

Al in 1916 waren de Duitsers begonnen met het inrichten van een nieuwe verdedigingslinie. De siegfriedstellung, ook wel bekend als Hindenburglinie, lag vijf tot tien kilometer naar het oosten en liep van de stad Arras via St. Quentin naar Soissons. Het plan voor deze linie van generaal veldmaarschalk Von Hindenburg en infanteriegeneraal Ludendorff was bedoeld als noodoplossing bij een geslaagde aanval van de Fransen. De nieuwe linie was 40 kilometer korter dan de frontlinie in 1916 en had dus minder manschappen nodig voor een goede verdediging. Omdat de frontlinie te zwak werd geacht om stand te houden, werden er plannen gemaakt om terug te trekken richting de nieuwe Hindenburglinie. Deze grootschalige verplaatsing kreeg de naam Operatie Alberich, naar een dwerg uit de Duitse mythologie.

Er was tot op het laatste moment twijfel over de operatie. Het moraal onder de Duitse soldaten was al slecht, en zou er met het nieuws van de terugtrekking niet beter op worden. Daarnaast viel er met operatie Alberich een groot gebied in handen van de Fransen. De symbolische afstand tussen het Frans-Duitse front en Parijs zou weer groeien tot boven de honderd kilometer. Het zou beschouwd worden als een overwinning van de Triple Entente. Een aantal Duitse officieren was daarom tegen, maar toen ze merkten dat de Fransen een voorjaarsoffensief aan het voorbereiden waren werd de operatie doorgezet.

Terugtrekken is de beste verdediging

De Fransen hadden namelijk een plan gemaakt om de zwakke frontlinie van de Duitsers aan te vallen. De geallieerden hadden al wel de nieuwe Hindenburg linie ontdekt, maar de slechte weersomstandigheden zorgden ervoor dat de verplaatsing van de Duitse soldaten tussen 16 en 20 maart niet werd gesignaleerd bij verkenningsvluchten.

Voor de overgebleven bevolking van het gebied tussen het oude en het nieuwe front was de operatie een regelrechte ramp. Bij het terugtrekken pasten de Duitsers een verschroeide aarde tactiek toe, waarbij zo veel mogelijk gebouwen en infrastructuur vernield werden. Ook werden er overal landmijnen geplaatst. 125.000 Fransen werden naar Duitsland geëvacueerd om daar te werken in de oorlogsindustrie.

Een verwoeste kerk te Frise is door de Duitse militairen die terugtrekken naar de Hindenburglinie tijdens Operatie Alberich

De verplaatsing van het leger verliep efficiënt en overzichtelijk. In rap tempo begaven de kolonnes met soldaten, proviand en wapens zich naar hun nieuwe posten. Een gedeelte van de soldaten bleef achter in de loopgraven van de oude linie, waar de aanval van de Fransen zo lang mogelijk werd afgeslagen. Toen de situatie onhoudbaar werd, pakten deze soldaten hun spullen en vertrokken ook zij richting het oosten. De laatste bruggen werden opgeblazen en de geallieerden ontdekten tot hun verbazing dat zowel de loopgraven als het gebied erachter helemaal verlaten waren.

Hoewel operatie Alberich werd gezien als overwinning onder de geallieerden, was het vooral Duitsland dat er op vooruit was gegaan. Het gebied dat de geallieerden hadden veroverd was door het gebrek aan grote steden en industrie nagenoeg waardeloos. De Hindenburglinie maakte het westfront van de Duitsers een stuk sterker. De Hindenburglinie zou nog meer dan anderhalf jaar stand houden. Pas in de herfst van 1918 viel de nieuwe verdedigingslinie door de inzet van tanks.

Leestip:

Operatie Alberich Filmfront Weimar – Representaties van de Eerste Wereldoorlog in Duitse films uit de Weimarperiode (1919-1933)
Auteur: Bernadette Kester
Uitgeverij: Verloren
ISBN: 9789065504296
Winkelprijs: €29,-

Bestel Filmfront Weimar

Bronnen:

Wegenvanherdenking-noordfrankrijk.com: De Hindenburglinie
Wereldoorlog1418: Nivelle Offensief
VRT: De Duitse terugtrekking naar de Hindenburglinie
Thomas Weber: Adolf Hitler en de Eerste Wereldoorlog
Simon Winder: Lotharingia: Een persoonlijke geschiedenis van Europa's Grote Breuklijn, van de Lage Landen tot aan het Juragebergte
Norman Stone: De Eerste Wereldoorlog: een beknopte geschiedenis
Thomas F.X. Noble: Western Civilization Beyond Boundaries