Operatie Anthropoid: dood van ‘De Slager van Praag’

Reinhard Heydrich was één van de belangrijkste nazikopstukken en boezemde zijn vijanden enorme angst in. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de Britse en Tsjecho-Slowaakse regering een moordaanslag planden, om Heydrich voorgoed uit de weg te ruimen. Operatie Anthropoid werd uiteindelijk één van de bekendste aanslagen van de Tweede Wereldoorlog.

Reinhard Heydrich

Toen Nazi-Duitsland in maart 1938 Tsjecho-Slowakije bezette, werd het land verdeeld in het protectoraat Bohemen en Moravië en de nieuw uitgeroepen Slowaakse Republiek. Reinhard Heydrich – die in 1939 al was benoemd tot chef van de Reichssicherheitshauptamt (RSHA; de overkoepelende veiligheidsdienst) – werd in september 1941 uitgeroepen tot Reichsprotektor van Bohemen en Moravië, waar hij met harde hand regeerde. ‘De Slager van Praag’, ‘Het Blonde Beest’ en ‘De Beul’ waren slechts enkelen van zijn bijnamen en waren tekenend voor zijn beleid. Naast Reichsprotektor  was hij ook erg belangrijk in de planning van de genocide op de Joden.

Operatie Anthropoid

Edvard Benes, president van het voormalige Tsjecho-Slowakije, was ondertussen al gevlucht naar Londen. Hier startte hij en zijn regering in ballingschap onder druk van Engeland een verzetsactie waarmee zij hoopten de Tsjecho-Slowaakse bevolking weer moed en inspiratie te geven: operatie Anthropoid. Zeven Tsjecho-Slowaakse soldaten van het leger in ballingschap werden op 28 december 1941 door de Britse luchtmacht boven Tsjechië gedropt om daar de gevreesde Heydrich te vermoorden.

Twee mislukte plannen

Van de eerste twee plannen kwam weinig terecht. De eerste poging – Heydrich ombrengen in een trein – bleek niet haalbaar. Ook de tweede poging mislukte jammerlijk. De soldaten wachtten uren bij een bospad waar Heydrich langs zou moeten komen op weg naar zijn werk, maar hij kwam nooit opdagen. Hierop besloten zij ‘De Slager van Praag’ in Praag  te vermoorden.

De aanslag – het geweer weigert

Op 27 mei 1942 stelden Jozef Gabčík en Jan Kubiš – twee van de zeven gedropte soldaten – zich op bij een bushalte in een bocht van de weg. Heydrich kwam hier elke dag langs wanneer hij van zijn huis in Panenské Břežany naar zijn werk in de Praagse Burcht reed. Nietsvermoedend vertrok Heydrich om 10.00 uur van huis. Hij had bijna nooit bewaking bij zich, om te laten zien dat hij niet bang was. De Mercedes-Benz werd tot een halt geroepen door Gabčík, waarna hij het vuur probeerde te openen op Heydrich en zijn chauffeur. Zijn geweer blokkeerde echter, waarna de chauffeur, SS-Oberscharführer Klein, op de belager begon te schieten.

De aanslag – granaat doet zijn werk

Klein schoot niet met scherp en miste Gabčík volledig. Kubiš, die alles in een fractie van een seconde zag gebeuren, handelde snel en gooide een granaat richting het voertuig. Bij het rechter achterwiel kwam deze tot ontploffing. De scherven schoten in het rond en gingen dwars door de carrosserie en bekleding heen. Heydrich werd zwaar verwond, zijn chauffeur was een moment daarvoor geraakt door de schoten van Gabčík.

Mysterie rond zijn dood

Heydrich werd naar het ziekenhuis gebracht, waar hij werd behandeld door de persoonlijke lijfarts van Heinrich Himmler, één van de leiders van de SS en NSDAP. Op 4 juni overleed Heydrich aan een bloedvergiftiging. Hoe hij deze opliep is niet geheel duidelijk: volgens sommigen komt het van de bekleding van de auto, anderen zeggen dat het kwam door gif dat op de granaat zat. Er zijn echter ook mensen die beweren dat Himmler jaloers was op en bang was voor de groeiende invloed van Heydrich, waarna hij zijn lijfarts zou hebben opgedragen Heydrich onopvallend te vermoorden.

Represailles & zelfmoord

Adolf Hitler was woedend; één van zijn beste mensen was vermoord. Hij verwoestte het Tsjechische dorp Lidice en arresteerde in zijn klopjacht naar de daders meer dan 13.000 mensen. Zo’n 3000 burgers werden vermoord. Lange tijd werden Gabčík en Kubiš niet gevonden, totdat Karel Čurda, lid van een Tsjechische verzetsgroep, de contactpersonen verraadde. De meesten van de verzetsgroep pleegden zelfmoord toen zij de Gestapo aan zagen komen. Eén van hen werd echter gevangen en werd net zo lang gemarteld tot hij de naam van de kerk gaf waar de twee zich bevonden. Op 18 juni werden Gabčík en Kubiš gevonden en pleegden zij zelfmoord. De kogelgaten van deze zelfmoordactie zijn nog steeds te zien in de kerk van de Heilige Cyrillus en Methodius in Praag. Čurda werd na de oorlog geëxecuteerd voor hoogverraad. Operatie Anthropoid bleef desondanks de enige succesvolle aanslag op een nazikopstuk, ondanks vele andere pogingen.