Politieverzet in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog

Maandag 17 juni 2019 was de dag waarop het eerste exemplaar van het boek ‘Op eigen gezag. Politieverzet in oorlogstijd’ door dr. Hinke Piersma (senior onderzoeker bij het NIOD Instituut) werd overhandigd aan Erik Akerboom, korpschef van de Nationale Politie. Dit boek is het resultaat van drie jaar lang onderzoek naar politieverzet tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het onderzoek werd uitgevoerd door het NIOD Instituut voor Oorlogs- Holocaust en Genocidestudies in opdracht van de politie.

Doel van het onderzoek

Het beeld van de Nederlandse politie ten tijde van de Tweede Wereldoorlog is niet positief gebleken. De politie wordt en werd vaak beschuldigd van actieve deelname aan de Jodenvervolging en een hechte samenwerking met de Duitse bezetters. Toch was er ook sprake van enig politieverzet, een minder bekend fenomeen. Piersma wil met haar onderzoek deze kant van de politie proberen te belichten, aan de hand van persoonlijke memoires, dagboeken en brieven.

Verschillende manieren van verzet

Piersma ontdekte tijdens haar onderzoek dat er drie verschillende manieren waren waarop de politie zich verzette tegen de bezetters. Een eerste manier was om, na de capitulatie in 1940, het korps direct te verlaten. Deze mensen wilden niet bijdragen aan het reilen en zeilen van het Duitse regime en besloten afstand te doen van hun functie. Een tweede manier was om bepaalde taken, die door de Duitsers werden opgelegd, te weigeren. Zo vond er in Utrecht een openlijk protest plaats van een aantal agenten die weigerden om Joden op te halen. Een derde wijze was verborgen verzet. Deze agenten gebruikten hun beroep als dekmantel om in het geheim onderdrukte minderheden te helpen. Dit deden zij door bijvoorbeeld onderduikers of wapens te vervoeren, mensen te waarschuwen of onderduikers te laten ontsnappen.

Een gevoelig onderwerp

Akerboom vindt het boek een mooi initiatief: ‘Het is goed dat er onderzoek is en wordt gedaan naar het verleden van de politie. De Tweede Wereldoorlog is een gevoelig en beladen onderwerp voor het korps, voor de samenleving en bovenal voor slachtoffers en nabestaanden. De politie heeft lange tijd geworsteld met dit deel van haar geschiedenis en doet dat nog steeds. Het is en blijft belangrijk om hier met elkaar over te spreken, met alle nuances die daarbij horen. Ik hoop dat dit onderzoek daarbij helpt.’

Heel gewoon of juist bijzonder?

Het onderzoek over politieverzet maakt deel uit van het bredere onderzoeksprogramma ‘Heel gewoon of juist bijzonder’, dat betrekking heeft op ‘het verzet’ tijdens de Tweede Wereldoorlog en hedendaagse vraagstukken omtrent verzet.

Bronnen

• NIOD: Onderzoek naar verzet politie WOII gepresenteerd
• NIOD: Grenzen aan het dienstbevel. Het verzet van de Nederlandse politie in de Tweede Wereldoorlog
• NIOD: Heel gewoon of juist bijzonder?

Afbeelding

• Nationaal Archief Collectie Elsevier: Naar aanleiding van de opening van de nieuwe politiekazerne