Schoolmelk, inktlappen en wit krijt: onderwijsperikelen tijdens de jaren ‘50

Les krijgen van de nonnen, lid worden van de M-brigade of je inktpotje laten vallen: dit zijn typische schoolse problemen van 60 jaar geleden. De leerplichtwet zorgde ervoor dat kinderen destijds op zijn minst de lagere school hadden afgerond. Leren lezen en schrijven werd op een geheel andere manier aangeleerd dan nu. Weet jij nog wat er na aap-noot-mies komt? 

De kleuterschool

De kleuterscholen (ook wel bewaarschool of fröbelschool genoemd) werden vaak geleid door nonnen. In 1955 werd de kleuteronderwijswet aangenomen, dankzij de wet werd de kleuterschool door het rijk vergoed en konden alleen bevoegde kleuterleidsters het beroep uitoefenen. 

Schoolse voorwerpen

De kroontjespen en de inktlap deden dienst tot aan de jaren ’60. De inktpot werd soms ingebouwd in de houten lessenaar of schoolbank zelf, daarbovenop zat een schuifje. Aan de muur hingen grote illustraties (schoolplaten) om het verhaal van de meester nog duidelijker te maken. Een telraam kon natuurlijk ook niet ontbreken. De voorloper van de rekenmachine maakte het de kinderen makkelijker om grote sommen uit te rekenen. De hoorspelen op de schoolradio zorgden ervoor dat kinderen leerden over allerlei onderwerpen.

Schoolmelk

Al in de jaren ’30 werd er een begin gemaakt met het uitdelen van schoolmelk, het bleek dat kinderen het beter deden op school als zij melk dronken. Tijdens de jaren ’50 werd het pas echt populair. Kinderen konden vanaf 1958 lid worden van de M-brigade als Melkbrigadiers. Ze moesten dan wel een logboek bijhouden om aan te geven dat ze veel melk dronken. Als het logboek vol was kreeg je een mouwembleem met een ‘M’ erop, waar de kinderen stoer mee rond paradeerden.

Aap-noot-mies

Het leesplankje van Hoogeveen heeft vele kinderen leren lezen. Het plankje werd eind 19e eeuw uitgebracht en sloot aan bij de nieuwe lesmethodes. Kinderen konden op deze manier via klank leren lezen in plaats van de eerder gebruikte spelmethode. De meesters waren ontzettend streng en er werd af en toe wel geslagen. Dan kreeg je een draai om je oren.

Schoolreisjes

Tegenwoordig gaan kinderen naar luxe pretparken, vroeger was het voor de kinderen een groot feest om op schoolreisje te gaan naar een museum of andere bezienswaardigheid. Daarbij bezochten ze vaak een speeltuin en konden ze lekkere ranja drinken. Voordat de kinderen weg konden gaan, moesten er stuivers en dubbeltjes bij elkaar worden gelegd om het uitje te bekostigen.

Verkeersbrigadiers – klaar-overs

Ook al reden er in Nederland maar zo’n 300.000 auto’s rond tijdens de jaren ’50, toch waren er in 1956 zo’n 1600 verkeersdoden. (Ter vergelijking: in 2013 stierven er 570 mensen aan een auto-ongeluk.) Het was dus wel nodig om de kinderen te beschermen door extra maatregelen te treffen. Vanaf 1950 werden er verkeersbrigadiers ingezet zodat de schoolkinderen rustig konden oversteken. De brigadiers werden al snel ‘klaar-overs’ genoemd. De kinderen staken op hun teken over: “Klaar….. Over!”

De huishoudschool – de ‘spinazieacademie’

De huishoudschool was al lange tijd een manier om door te leren voor de meeste meisjes. Veel vrouwen zouden uiteindelijk huisvrouw worden. Om hen voor te bereiden op dit zware werk werd de huishoudschool in het leven geroepen. Deze school werd ook wel spottend de ‘spinazieacademie’ genoemd. 

De ambachtsschool

Door een opleiding aan de ambachtsschool konden jongens daarna aan het werk als smid, meubelmaker, huisschilder, bankwerker of elektricien. De opleiding duurde twee, drie of vier jaar. Deze school was vooral bedoeld voor kinderen die verder geen mogelijkheid hadden om een hogere opleiding te volgen.

Mulo, mms & hbs

Mulo (meer uitgebreid lager onderwijs) heette vanaf 1920 eigenlijk de Ulo, maar de naam ‘mulo’ bekte beter. De school was bedoeld om verder te leren en diende ter voorbereiding voor de mms of de hbs. De mms (Middelbare Meisjesschool) was voor de meisjes, maar had ongeveer dezelfde vakken als de hbs (Hogere Burgerschool). Na de HBS kon men nog naar de universiteit gaan, wat na de afronding van de mms niet kon. Door de nieuwe Mammoetwet van 1968 ging het onderwijssysteem op de schop.