Slag bij Cannae: Hannibal verslaat acht Romeinse legioenen
Dit is een verouderd artikel. Een recenter artikel over hetzelfde onderwerp is hier te vinden.
Voorafgaand aan de Slag bij Cannae in 216 voor Christus trok Hannibal twee jaar plunderend door Italië. Hij won verschillende veldslagen van de Romeinen en begon een serieuze bedreiging te vormen voor Rome. Een Romeinse poging om de Carthaagse generaal definitief te verslaan liep uit op een ramp. Hannibal verpletterde de Romeinse legioenen en bracht het Romeinse Rijk één van de grootste nederlagen uit hun geschiedenis toe in de Slag bij Cannae.
De status van Rome en Carthago, in het huidige Tunesië, als de twee rivaliserend grootmachten van de Middellandse Zee, garandeerde dat zij vroeg of laat met elkaar in conflict zouden komen. In de Eerste Punische Oorlog (264-241 voor Christus) versloegen de Romeinen Carthago, waarna de Carthagers Sicilië moesten afstaan. In de Tweede Punische Oorlog (218-201 voor Christus) won Rome eveneens, maar niet voordat zij enkele keren waren verslagen door Hannibal Barkas, één van de grootste veldheren uit de geschiedenis.
Hannibal trekt de Alpen over
De Tweede Punische Oorlog speelde zich in eerste instantie vooral in Spanje en Zuid-Frankrijk af. Na Hannibals oversteek van de Alpen, met enkele strijdolifanten, werd Italië echter het belangrijkste front van de Tweede Punische Oorlog. Hannibal boekte enkele grote overwinningen, waaronder bij de rivier de Trebia in 218 voor Christus en het Trasimeense Meer in 217 voor Christus, en trok plunderend door Italië. Hiermee bewees Hannibal een listige bevelhebber te zijn, die de Romeinen vaak te slim af was. Aanvankelijk was de Romeinse tactiek gebaseerd op het uitputten van de Carthaagse troepen, maar toen dit niet bleek te werken besloten de consuls Lucius Aemilius Paulus en Terentius Varo in 216 voor Christus een directe veldslag aan te gaan.
Een middeleeuwse afbeelding van de Slag bij Cannae
Cannae
De twee legers ontmoetten elkaar op 2 augustus op een veld bij het plaatsje Cannae, in het zuidoosten van Italië. Hannibal had daar een grote bevoorradingspost veroverd, waardoor de Romeinen zich gedwongen zagen hem aan te vallen. De twee Romeinse consuls brachten acht legioenen in het veld; zo’n 40.000 Romeinse legionairs en hetzelfde aantal aanvullende en geallieerde troepen. Hierdoor kwam de Romeinse sterkte uit op zo’n 90.000 man. Hannibal beschikte over ongeveer 40.000 infanteristen en 10.000 cavalerie.
Opstelling
De consuls hadden voor de vlakte van Cannae gekozen omdat deze overzichtelijk was en zij dachten dat Hannibal hen hier niet kon verrassen met verborgen troepen of andere listige trucs. De twee consuls wisselden om de dag van opperbevel, en Hannibal trof de Romeinen op de dag dat de agressieve Varo het bevel voerde. Hij stelde zijn leger op conventionele wijze op, met de infanteristen in het centrum en de cavalerie op de flanken. Hannibals troepen hadden een grote verscheidenheid; strijders uit Spanje en Gallië, slingeraars van de Balearen en Noord-Afrikaanse veteranen en cavaleristen. Hannibal maakte bij zijn opstelling gebruik van alle sterke en zwakke punten van zijn troepen. Hij plaatste de zwakkere Spaanse en Gallische soldaten in het centrum en liet de flanken vormen door zijn sterke Noord-Afrikaanse veteranen. Zijn beroemde strijdolifanten waren ten tijde van de Slag bij Cannae allemaal al dood.
Romeinse hoop
Naast zijn opstelling probeerde Hannibal op meerdere manieren vanaf het begin de overhand te krijgen. Hij stelde zijn troepen met hun ruggen naar het westen op, zodat de Romeinen tegen de opkomende zon in moeste vechten en door de westenwind stof in hun gezicht geblazen kregen. De sterke Romeinse slagorde leek in eerste instantie, ondanks deze nadelen, enkele successen te boeken. Het Carthaagse centrum trok zich steeds verder terug, waardoor Hannibals troepen in een soort halve maan om de Romeinen heen kwamen te staan. Aangespoord door dit ogenschijnlijke succes stortten steeds meer Romeinse legionairs zich in de strijd en liepen zij verder het gat in de Carthaagse linie in.
De opstelling van Hannibals troepen (blauw).
Omsingeling
De terugtrekking van het Carthaagse centrum hoorde echter bij de plannen van Hannibal. De Romeinen hadden niet door dat de sterke Carthaagse flanken hun positie behielden terwijl Hannibal zijn centrum achteruit liet lopen. De Romeinen raakten steeds verder omsingeld. De val klapte dicht toen de Carthaagse cavalerie, onder bevel van Hannibals broer Hasdrubal, de Romeinen in de rug aanviel en de omsingeling compleet was. De 90.000 legionairs werden vanaf dat moment van alle kanten aangevallen en stonden zo dicht op elkaar gepakt dat zij nauwelijks hun zwaard konden heffen. Een slachtpartij volgde, waarbij de Carthagers bij veel Romeinse soldaten alleen maar de hamstrings doorsneden om de klus later af te maken. Zo’n 50.000 Romeinen vonden de dood, waaronder consul Paulus, 29 militaire tribunen en 30 senatoren. Hannibal had 6.000 slachtoffers te betreuren, waarvan het grootste deel uit Gallische strijders bestond.
Nasleep
Hannibal durfde het, ondanks aandringen van zijn generaals, niet aan om na Cannae de stad Rome aan te vallen. Hij bleef nog enkele jaren in Italië, voordat hij in 202 voor Christus in de Slag bij Zama, vlakbij Carthago, werd verslagen door de Romeinse generaal Scipio Africanus. Cannae had een grote invloed op het Romeinse Rijk. Na de nederlaag werd het leger geprofessionaliseerd en kregen bekwame generaals, in plaats van consuls, het bevel in handen. Cannae ging de geschiedenisboeken in als één van de meest briljant uitgevochten veldslagen ooit en wordt tegenwoordig nog steeds bestudeerd op militaire scholen.
Afbeeldingen
- Wikimedia Commons: Annibale a Canne
- Wikimedia Commons: The Battle of Cannae
- Wikimedia Commons: Battle cannae destruction
