Surinaamse indianen; een strijd om een thuis

De Dag der Inheemsen (Ingi Dei) is een officiële vrij dag in Suriname. Tijdens deze feestdag, die op 9 augustus valt, staan de inwoners van Suriname stil bij de behoeftes van de inheemse bevolking (Inheemsen). Ondanks de festiviteiten staat de maatschappelijke positie van Surinaamse indianen onder druk. Velen van hen hebben geen zeggenschap over de gebieden waar ze al generaties lang leven. Vandaag wordt daarom niet alleen gefeest, maar ook geprotesteerd in Paramaribo.

Surinaamse indianen in het Caribisch gebied

Diverse indianenstammen kennen hun oorsprong in het Caraïbisch gebied. De Karaïben leefden tegen de kustlijn, van Venezuela tot Brazilië, terwijl de Akoerio, Trio en Wayana in het Zuid-Amerikaanse binnenland gevestigd waren. Uit archeologische opgravingen blijkt dat de Karaïben al meer dan 2000 jaar deel uitmaken van de Surinaamse kuststreek. Zij deelden dit gebied met de Arowakken, die ten oosten van de Amazone actief waren. De twee stammen kunnen hiermee gezien worden als (een onderdeel van) de oorspronkelijke bevolking van Suriname. Voor de tijd van de Europeanen is relatief weinig over deze stammen bekend. De Europeanen die vanaf 1492 arriveerden zagen in de Surinaamse indianen onvoldoende diversiteit en gingen in naam van eenvoud uit van ‘Caribische indianen’. Pas tegen het einde van de 19de eeuw kwam historisch onderzoek naar de diversiteit binnen de verschillende stammen op gang.

De aankomst van de Palanakilli

Toen de Karaïben voor het eerst met de Europeanen in contact kwamen dachten zij te maken te hebben met geesten van de zee: palanakilli. Tot op de dag van vandaag wordt deze term door de stam gebruikt om de blanke medemens te beschrijven. Veel van de Karaïben overleefden de ontmoeting niet. Ziektes meegebracht uit Europa en conflicten met ontdekkingsreizigers over grondstoffen en land kosten een groot gedeelte van de Karaïben het leven. Ook de grote aantallen Arowakken zijn in de loop der jaren verdwenen. sterk in aantal geslonken. Aan het eind van de 18de eeuw woonden er nog circa 70.000 Arowakken in Suriname, van deze groep zijn vandaag de dag nog ongeveer 3000 leden over.

Surinaamse indianen en de Dag der Inheemsen

Elk jaar op 9 augustus viert men in Suriname de Dag der Inheemsen. Tijdens deze dag toont men respect en erkenning voor de inheemse bevolking van het land. In 2006 werd de dag door president Venetiaan uitgeroepen als nationale feestdag. De dag heeft in de regel een voorspelbaar programma. Om 6:00 ’s ochtends is er een vuurceremonie. Een vast onderdeel is ook het baden in switi watra; het kruidenwater. Wanneer je als feestganger ondergedompeld wordt in het water ben je gezegend. Ook is een optocht naar de Palmentuin in Paramaribo. Het onafhankelijkheidsplein, waar de Palmentuin aan grenst, is het centrale punt tijdens de dag van Inheemsen. Op het plein staan tientallen eettentjes en kraampjes en er zijn optredens van feestgangers. Tijdens de dag staat men uiteraard ook stil bij de traditionele cultuur van de Inheemsen. Met spel en dans krijgt de dag een vrolijke uitstraling. Iedereen mag op 9 augustus de Palmentuin bezoeken en meedoen aan de festiviteiten. De Dag der Inheemsen is bedoeld om bevolkingsgroepen in Suriname dichterbij elkaar te brengen.

Recht op eigen grond?

Een belangrijk speerpunt van de inheemse bevolking in de Surinaamse politiek is zeggenschap over de eigen grond, maar dit ligt lastig. De Surinaamse indianen zijn niet de enige die recht hebben op deze grond, zo zouden ook de Afrikaanse Marrons van de gebieden gebruik willen maken. De Marrons zijn afstammelingen van Afrikaanse slaven, die door Europeanen naar Suriname zijn vervoerd. Eenmaal daar aangekomen bevrijdden zij zich uit de slavernij en vestigden zich langs de rivieren in het oerwoud. Hier bouwden ze een nieuw bestaan op, met als kern een eigen Marroncultuur. Ook voerden ze guerrillaoorlogen met de kolonisten over goederen en wapens en om lotgenoten te bevrijden. Wie het meest recht heeft op eigen grond, de Surinaamse indianen of de Marrons, wordt dus betwist.

Regering werkt niet mee

Hiernaast lijkt de Surinaamse overheid niet van plan om duizenden vierkante kilometers aan kostbare grond af te staan. Het totale aandeel van de Inheemsen in Suriname is klein. Onder de ruwweg 600.000 inwoners van het land zijn naar schatting 20.000 indianen, een percentage van minder dan 4%. De Surinaamse regering lijkt niet bereid om de behoeftes van deze relatief kleine groep voorop te stellen. Begin dit jaar heeft het Inter-Amerikaans Hof voor de Mensenrechten zich gebogen over de kwestie en zij oordeelde dat de Surinaamse overheid onvoldoende doet om de grondrechten van Inheemsen in Suriname te waarborgen. De Surinaamse indianen zijn daarom niet van plan bij de pakken neer te zitten, getuige de protesten in de hoofdstad.

Leestip:

Surinaamse indianen Surinaams onbehagen – Een sociale en politieke geschiedenis van Suriname, 1865-2015
Auteurs: Hans Ramsoedh
Uitgeverij: Verloren
ISBN: 9789087047481
Winkelprijs: €29,–