Trijn van Leemput en de afbraak van kasteel Vredenburg

Utrecht viert dit jaar dat het 900 jaar stadsrechten heeft, en een van de dingen die hiervoor georganiseerd wordt, is een opera over Trijn van Leemput. Volgens de overlevering zou Trijn met een groep vrouwen eigenhandig kasteel Vredenburg afgebroken hebben tijdens de Tachtigjarige Oorlog.

Kasteel Vredenburg

Voor de Tachtigjarige oorlog hoorden de gebieden die nu Nederland, België en Luxenburg zijn bij het Spaanse rijk. Op het gezag van de Spaanse keizer Karel V werd in 1529 begonnen met de bouw van kasteel Vredenburg in Utrecht, dat in 1532 af was. Deze burcht moest niet alleen de stad verdedigen, maar ook de inwoners in het gareel houden. In deze ‘dwangburcht’ konden namelijk opstandige Utrechters worden opgesloten.

De burgers waren al niet blij met dit kasteel in hun stad, maar toen Karel V’s opvolger Filips II er ook nog eens Spaanse soldaten legerde werd die onvrede nóg groter. Het kasteel moest officieel nog steeds de vrede bewaren, vandaar ook de naam ‘Vredenburg’, maar van vrede was er geen sprake meer. In 1568 begon de Nederlandse Opstand tegen de Spanjaarden, oftewel de Tachtigjarige oorlog.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Belegering

Ook Utrecht keerde zich tegen Filips II door in 8 november 1576 tot de Pacificatie van Gent (link: https://isgeschiedenis.nl/nieuws/pacificatie-van-gent-een-belangrijke-st...) te ondertekenen, een verdrag tussen de Nederlandse provincies met onder andere als doel om de Spaanse soldaten te verdrijven. Als represaille voor de ondertekening van de Pacificatie van Gent richtte het Spaanse garnizoen de kanonnen van de burcht op de stad en opende het vuur.

De stad liep veel schade op, maar de burgers van Utrecht lieten het er niet bij zitten. De burgervendels, oftewel stadsmilities, omsingelden het kasteel zodat de Spaanse troepen niet de stad in konden trekken. Toen de soldaten dit op 21 december toch probeerden, werden ze teruggedreven. Deze stadsbelegering duurde tot het eten in kasteel Vredenburg op was en de soldaten hun soldij niet kregen. De Spanjaarden onderhandelden dat ze op 11 februari 1577 de stad mochten verlaten: de burgers van Utrecht hadden gewonnen.

Trijn van Leemput

Nadat kasteel Vredenburg in de handen van de burgers van Utrecht was gekomen, stonden die te springen om het gehate symbool van de Spaanse overheersing af te breken. Waarom is niet bekend, maar waarschijnlijk waren de Utrechtse burgers bang voor een nieuwe bezetting van het kasteel of een dure herbouwing ervan door de Staten-Generaal. Het stadsbestuur maakte echter geen haast met de afbraak van het kasteel. Dit zat niet lekker bij Trijn van Leemput. Volgens de overlevering maakte ze een blauw schort vast aan een bezemsteel en leidde ze met deze vlag een grote groep vrouwen om het kasteel af te breken. Zelf zou ze de eerste steen losgemaakt hebben. Het Vredenburg werd op deze manier door de burgers van Utrecht onbruikbaar gemaakt. De resten van het kasteel waren tot in de 20e eeuw te zien in de stad.

Of het echt zo is gegaan, is maar de vraag. Het verhaal over de sloop van het Vredenburg komt voor het eerst voor in het boek Van de uutnementheyt des vrouwelicken geslachts, dat verscheen in 1590. Volgens een nog latere bron zou Trijs voorafgaand aan de sloop ook nog twee Spaanse soldaten, die bij haar ingekwartierd waren, de trap af hebben gegooid nadat ze hen betrapt had op stelen. Hiermee werd ze neergezet als een echte verzetsheldin tegen de Spaanse onderdrukking.

Zeker is dat Trijn van Leemput echt heeft bestaan. Ze woonde samen met haar man Jan Jacobszoon van Leemput aan de Oudegracht en ze bezaten ook een huis tegenover het Vredenburg. Het echtpaar genoot aanzien in de stad. Jan was een rijke brouwer en lid van het stadsbestuur. Na de dood van haar echtgenoot in 1590 nam Trijs de brouwerij van haar man over. Zelf overleed ze Trijs in 1607. Alle twee werden ze begraven in de Domkerk in Utrecht.

Hoeveel er waar is van het verhaal over de sloop van het Vredenburg is dus niet helemaal duidelijk. Desondanks is Trijn van Leemput al eeuwenlang een volksheldin in Utrecht. Voor het pand aan de Oude Gracht waar ze gewoond heeft, staat een klein standbeeld van haar. Op de plek waar het Vredenburg ooit stond, ligt nu het bekende muziekcentrum Tivoli-Vredenburg, waar ter gelegenheid van het 900-jarig jubileum van Utrecht een opera over Trijn wordt opgevoerd.