Blikfabriek vleesschandaal conservenblik

Vleesschandaal in de 19e eeuw

Historisch schandaal – De hysterie rondom voedselschandalen kan soms grote proporties aannemen en grote gevolgen hebben voor de betreffende industrie. Zo verpestte een opmerkelijke vleesschandaal in de 19e eeuw bijna de reputatie van het net uitgevonden conservenblikje.

Uitvinding conservenblikje

De uitvinding van de Fransman Nicolas Appert vormde de basis voor de ontwikkeling van het conservenblikje. Appert bedacht een methode voor het conserveren van voedsel in gesloten glazen potten. Dit werkt vergelijkbaar met steriliseren, dat enkele decennia later uitgewerkt werd door Louis Pasteur. Appert ging de geschiedenisboeken in als de ‘vader van het inblikken’, ondanks het feit dat hij nog geen blik gebruikte. Lange tijd werd gedacht dat de Brit Peter Durand de uitvinder was van het conservenblik, maar recent is aan het licht gekomen dat de Franse uitvinder Philippe de Girard in 1810 naar Londen kwam en zijn uitvinding onder de naam van Durand had laten patenteren.

Conservenindustrie

De Britse ingenieur Bryan Donkin kocht het patent en bouwde een fabriek om conservenblikken op grote schaal te kunnen produceren. In deze eerste periode werd het ingeblikte voedsel vooral verkocht aan het Britse leger en de marine, omdat het ongekende mogelijkheden bood om voedsel mee te nemen en lange tijd te bewaren. Toen in 1851 op de Wereldtentoonstelling een breed assortiment aan blikjes tentoongesteld werd, leek het erop dat het slechts een kwestie van tijd was voor het blik de stap van de veldkeuken naar de huishoudelijke keuken zou maken. Een jaar later kwam er echter een schandaal aan het licht, dat bijna de doodsteek was voor de nog jonge conservenindustrie.

Inspectie

In januari 1852 bezocht een groep vleesinspecteurs een bevoorradingscentrum in Portsmouth. Ze openden 306 blikken die bedoeld waren voor de marine. Pas bij het negentiende blik werd vlees aangetroffen dat geschikt was voor menselijke consumptie. In plaats van goed geconserveerd vlees troffen de inspecteurs voedsel aan dat zo bedorven was dat de stank het voor de inspecteurs noodzakelijk maakte om tijdens hun inspectie af en toe buiten een luchtje te gaan scheppen. Verder troffen ze stukken hart, rottende hondentongen, slachtafval en organen van zieke dieren aan. Onmiddellijk werden er overal in Engeland vleesinspecties uitgevoerd bij de bevoorradingscentra van de marine. Honderden blikken rottend vlees werden in beslag genomen en in zee gedumpt. De oorzaak bleek te liggen bij een dubieuze leverancier die het vlees niet lang genoeg kookte.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Hygiëne

De angst bij conservenproducenten bestond dat deze slechte publiciteit de mensen voorgoed ervan zou weerhouden om ingeblikt voedsel te kopen. Over de hele wereld stonden mensen inderdaad argwanend tegenover het ingeblikte voedsel. Velen dachten zelfs dat het voedselvergiftiging zou veroorzaken. Toch waren er mensen die geloofden in het nut van inblikken. De Britse dokter Andrew Wynter schreef in 1865 dat ‘het op zelfmoord van het publiek lijkt, om zo’n vooroordeel te hebben tegen een ontwikkeling die van algemeen belang is op het gebied van hygiëne’.

Het kwam uiteindelijk goed met het conservenblikje. Vooral het prijsvoordeel zorgde ervoor dat in de 19e en 20e eeuw ingeblikt voedsel gemeengoed werd in de voorraadkast. Het blik zelf heeft zich sinds 1810 inmiddels bewezen als betrouwbare voedselverpakking.