Frans-Duitse oorlog

De Frans-Duitse oorlog, welke woedde tussen 1870 en 1871, was de directe aanleiding voor de vereniging van het keizerrijk Duitsland. In een meesterlijke zet op het gebied van internationale politiek, was Otto von Bismarck (1815-1898) er in geslaagd om Frankrijk uit te lokken tot oorlog. Samen met zijn bondgenoten slaagde hij er in Frankrijk te verslaan en Duitsland te verenigen.

Aan het eind van de 19e eeuw bestond Duitsland nog niet als één land. In plaats daarvan was het gebied verdeeld in talloze kleinere staatjes. Al jarenlang waren er spanningen tussen Frankrijk en deze verschillende Duitse staten, vooral met Pruisen, de grootste van deze staten.

Met het aantreden van Otto von Bismarck als minister-president van Pruisen, werden deze spanningen vergroot. Bismarck streefde namelijk naar een groot Duits Rijk onder heerschappij van Pruisen. Deze ambitie zou ten koste gaan van het Franse Elzas-Lotharingen. Frankrijk zou, in Bismarcks ogen, moeten worden uitgeschakeld om de opmars van een verenigd Duitsland mogelijk te kunnen maken.

Duitse Eenheid

Niet alleen het azen van Bismarck op Franse gebieden was een reden om een conflict met Frankrijk uit te lokken. Hij meende dat een conflict an sich al wenselijk zou zijn, omdat hij van mening was dat er eenheid zou ontstaan tussen de Duitse staten als ze verenigd werden in de strijd tegen een gemeenschappelijke vijand.

Aanleiding van de Frans-Duitse Oorlog

De uiteindelijke aanleiding voor een oorlog tussen Frankrijk en Duitsland was de kwestie van de Spaanse troonopvolging. De Fransen waren tegen de benoeming van de Duitse prins Leopold van Hohenzollern. De Pruisische koning Wilhelm I gaf de Fransen gelijk en benoemde Leopold niet. Hierop stuurde Napoleon III een gezant naar de koning met de uitdrukkelijke wens dat Wilhelm zou beloven dat Leopold nooit koning van Spanje zou worden. Wilhelm stuurde een brief terug naar Napoleon III waarin hij ‘in nette bewoording’ weigerde. Bismarck zorgde er echter voor dat een ingekorte versie van het telegram, het zogenaamde ‘Emser Depesche’ uitlekte naar de Franse pers. De Fransen vatten de weigering van de koning op als ‘een grove belediging’ en verklaarden op 19 juli 1870 de oorlog aan Pruisen. Precies zoals Bismarck wilde.

Oorlog tussen Frankrijk en Duitsland

De oorlog werd vooral op Frans grondgebied uitgevochten. Hoewel het leger van Frankrijk en dat van de Noord-Duitse staten min of meer even grot waren, en ook redelijk overeenkomstig waren qua bewapening, werden de Franse verpletterend verslagen. In razend tempo wisten de Duitse staten hun legers te mobiliseren en naar de Franse grens te sturen. Zo snel, dat de Fransen daar nog nauwelijks een antwoord op hadden. Een andere tegenvaller voor de Fransen was dat de Zuid-Duitse staten niet hun kant kozen in het conflict. Ondanks Franse toenaderingspogingen. Een eerste offensief van Frankrijk leverde nog een klein succes op, Franse troepen wisten de grens met Duitsland over te steken en delen van het Saarland te bezetten, maar moesten na twee dagen alweer terugtrekken. Ondanks zware verliezen wisten de Duitse staten onder leiding van Pruisen hun offensieven door te drukken, Frankrijk in. De rest van augustus werd getekend door Duitse legers die steden in Oost-Frankrijk belegerden. Napoleon III probeerde nog de stad Metz te ontzetten, maar zijn leger van 120.000 man werd op 2 september bij Sedan door een Duitse overmacht verslagen en de keizer werd gevangengenomen.

Einde van het Franse Keizerrijk, begin van het Duitse Keizerrijk

Daarmee kwam er een einde aan het Franse Keizerrijk. Weer werd er een republiek in Frankrijk uitgeroepen. De nieuwe regering probeerde nog nieuwe legers te mobiliseren, maar de Duitse troepen marcheerden snel door naar Parijs en omsingelden de stad. Onderwijl rukten andere eenheden verder op Frankrijk in, om de nieuwe legers te verslaan voor die op volle sterkte konden komen. In die bewegingsoorlog werd, wederom zoals Bismarck in gedachten had, de superioriteit van het Pruisische leger aangetoond. Desondanks was Frankrijk niet helemaal verslagen. De verdediging van Parijs gaf niet op, waardoor de stad maandenlang belegerd werd en vanuit onbezette gebieden probeerden de Fransen toch nog gewapende tegenstand te bieden aan de Pruisen. Ook gingen Franse burgers over op gewapend verzet, zogeheten franc-tireurs pleegden achter de linies verzetsdaden, maar konden op harde vergelding door de Pruisen rekenen. Zo sleepte de oorlog voort. Uiteindelijk werd de wapenstilstand op 26 februari 1871 getekend en maakte het Duitse leger een zegetocht over de Champs Élysées, nadat een paar weken eerder in Versailles al het Duitse Keizerrijk was uitgeroepen.

Gevolgen Frans-Duitse Oorlog

Frankrijk moest een gigantische oorlogsschatting betalen en het verlies van de oorlog werd door de Fransen als de ultieme vernedering gezien. Zodoende ontstonden er hardnekkige wraakgevoelens, die uiteindelijk mede zouden leiden tot het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. Duitsland had, zoals Bismarck al voorspeld had, wel de eenwording door strijd bereikt die hij voor ogen had. Het nieuwe Duitse keizerrijk werd uitgeroepen en Bismarck werd de eerste rijkskanselier van de jonge natie.

Strijdbijl tussen Frankrijk en Duitsland

Pas halverwege de 20e eeuw, na twee wereldoorlogen en meer dan tachtig jaar van conflict, werd de strijdbijl tussen Frankrijk en Duitsland begraven. De twee landen zijn nu elkaars belangrijkste handelspartners en politieke samenwerking is dan ook van belang.

Dit artikel verscheen eerder op isgeschiedenis.nl, maar is bewerkt om beter aan te sluiten op de actualiteit