Geschiedenis van Litouwen

Litouwen, één van de Baltische Staten, riep op 11 maart 1990 zijn onafhankelijkheid uit. Het was hiermee het eerste land dat zich onafhankelijk verklaarde van de Sovjet-Unie. Het was echter niet de eerste keer dat het land zich onafhankelijk verklaarde. Eerder in de 20e eeuw, tussen 1918 en 1940, was het ook al eens onafhankelijk. In de middeleeuwen vormde het land zelfs even het grootste rijk van Europa.

Van Litouwen wordt in de geschiedenis voor het eerst melding gemaakt in 1009, toen begon de staat zich langzaam te vormen. Rond 1200 ontstond het Grootvorstendom Litouwen. In 1251 kreeg de edelman Mindaugas (1203-1263) van Paus Innocentius IV (1195-1254) de titel Koning van Litouwen, omdat hij zich als eerste Litouwse edelman had laten bekeren tot het katholieke geloof. In 1261 keerde Mindaugas zich echter weer af van het christendom, waarmee ook zijn koningstitel ongedaan werd gemaakt. Twee jaar later werd hij door politieke tegenstanders vermoord.

Uitbreiding van het grondgebied

Hierna werd het Grootvorstendom Litouwen door verschillende elkaar snel opvolgende vorsten geleid. Aan het eind van de 14e eeuw groeide het onder leiding van groothertog Algirdas (1345-1377) uit tot de grootste staat van Europa. Litouwen wist haar grondgebied uit te breiden met stukken van Polen, Rusland en bijna geheel Wit-Rusland en Oekraïne. Maar Litouwen kon dit grote grondgebied onmogelijk zelf verdedigen, waardoor er al aan het einde van de 14e eeuw toenadering werd gezocht tot het Koninkrijk Polen. Het Grootvorstendom Litouwen en Koninkrijk Polen verenigden zich in 1385 in een personele unie. Litouwen was overigens het laatste land in Europa waarvan de bevolking nog heidens was. Pas door de Poolse invloed werden de inwoners van Litouwen massaal christelijk.

Banden met Polen

In de 16e eeuw werd de personele unie tussen het Grootvorstendom Litouwen en het Koninkrijk Polen omgezet in één staatsvorm, zo ontstond in 1569 het Pools-Litouwse gemenebest. Deze staat bleef bestaan tot 1795. Hierna kwam Litouwen onder het bestuur van de Russische tsaren terecht en dit zou niet de laatste keer zijn. Er was veel protest tegen de Russische overheersing, maar pas in de 20e eeuw had dit protest enig succes.

Republiek Litouwen

In 1915, tijdens de Eerste Wereldoorlog, werd Litouwen bezet door de Duitsers. Toen deze oorlog ten einde kwam, was de internationale verwarring - mede door het instorten van tsaristisch Rusland - groot. Hier profiteerde Litouwen van, het verklaarde zich in 1918 onafhankelijk en werd een republiek. Deze republiek bleef tot 1940 bestaan, want aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog veranderden de internationale verhoudingen weer.

Molotov-Ribbentroppact

In 1939 werd het Molotov-Ribbentroppact bekrachtigd, een verbond dat tot stand kwam na geheime ontmoetingen tussen Josef Stalin en Adolf Hitler. In dit pact lag vast dat de Sovjet-Unie en Nazi-Duitsland elkaar niet aan zouden vallen. Daarnaast werd het grondgebied dat zich bevond tussen Duitsland en de Sovjet-Unie door beide landen verdeeld. Hitler kon zo Polen bezetten zonder gestoord te worden door de Russen en Stalin kon de grenzen van de Sovjet-Unie uitbreiden, met als gevolg dat ook Litouwen weer werd binnengevallen.

Sovjetstaat

In 1940 trok het Rode Leger Litouwen binnen. Het Molotov-Ribbentroppact werd al snel geschonden. In 1941 werd Litouwen bezet door de Duitsers, een bezetting die duurde tot het einde van de Tweede Wereldoorlog. Na de nederlaag van de nazi’s kwam Litouwen weer in handen van de Sovjet-Unie. Vanaf 1945 heette Litouwen de Litouwse Socialistische Sovjetrepubliek. In 1990, toen de Sovjet-Unie in verval was geraakt en Gorbatsjov de teugels wat liet vieren, was Litouwen het eerste land dat zich onafhankelijk verklaarde van de Sovjet-Unie. Deze onafhankelijkheid werd echter pas erkend door de Russen op 6 september 1991, toen de Sovjet-Unie al was opgedoekt.

Wederopbouw

Na Rusland volgde de erkenning van de onafhankelijkheid van Litouwen door andere landen. Litouwen was door het Sovjetverleden sterk verarmd geraakt. Bij de wederopbouw van Litouwen werd de hulp ingeschakeld van de Europese Unie. Er werd vanaf de onafhankelijkheid een nieuwe economische koers ingeslagen die gestoeld was op het vrije marktdenken. Hierdoor groeide de economie van Litouwen en kon het land in 2004 toetreden tot de EU en de NAVO. Inmiddels heeft Litouwen veel last van de economische crisis en is de werkloosheid opgelopen tot dertien procent. De conservatieve regering voerde om deze redenen veel bezuinigingen door.