Rode telefoon: hotline tussen Washington en Moskou

In 2013 besloot Noord-Korea alle diplomatieke communicatie met Zuid-Korea stil te leggen. In het kader van de oplopende crisis tussen beide landen werd zelfs de zogeheten hotline niet meer opgenomen. Dergelijke hotlines zijn vaak van groot diplomatiek belang. Zo speelde de 'rode telefoon' tussen Washington en Moskou een belangrijke rol in het voorkomen van een escalatie van de Koude Oorlog.

Het eerste idee voor een directe communicatieverbinding tussen Washington en Moskou kwam in 1960 van journalist Jess Gorkin. Met een open brief in het blad Parade riep hij president Dwight Eisenhower en Sovjet-leider Nikita Chroesjtsjov op om te investeren in een rechtstreekse lijn tussen het Witte Huis en het Kremlin, want "Moet een wereld echt ten onder gaan wegens het gebrek aan één telefoontje?". Het voorstel werd echter direct afgewezen door de Amerikaanse legerleiding, want die zagen het niet zitten dat de president achter hun rug om zou kunnen communiceren met de Russen.

Cuba Crisis

In 1962 resulteerde de afwezigheid van deze hotline echter bijna in de uitbraak van de Derde Wereldoorlog. De onderhandelingen ten tijde van 'de spannendste week uit de wereldgeschiedenis', de Cuba Crisis, werden namelijk sterk gefrustreerd door het ontbreken van snelle en directe communicatiemiddelen. Zo spraken Kennedy en Chroesjtsjov vrijwel nooit met elkaar, maar verliep het meeste contact via de ambassadeurs en geheime contactpersonen, zoals de Russische spion Alexandr Fomin en journalist John A. Scali van ABC News.

Doorbraak

Op vrijdagavond 26 oktober leek er plotseling alsnog een doorbraak bereikt toen Chroesjtsjov een lange emotionele boodschap naar het Witte Huis stuurde, waarin hij beloofde de Russische kernwapens terug te trekken. Nog voor de Amerikanen de 3,000 woorden tellende brief ontvangen en vertaald hadden, was het aanbod echter alweer ingetrokken. De militaire hardliners binnen het Kremlin hadden de tussenliggende periode namelijk gebruikt om orde op zaken te stellen. Binnen enkele uren volgde er een vernieuwd en veel strenger voorstel, met als gevolg dat de crisis nog wat langer voortduurde.

Hotline Washington-Moskou

Om dit soort problemen in de toekomst te voorkomen besloten de beide nucleaire grootmachten op 20 juni 1963 tot de oprichting van een hotline tussen Washington en Moskou. Twee maanden later, op 30 augustus,  verstuurden de Amerikanen het eerste testbericht met de boodschap: 'The quick brown fox jumped over the lazy dog's back 1234567890'. Het Kremlin besloot hierop te antwoorden met een poëtische beschrijving van de zonsondergang in Moskou. In de jaren die volgden werd de verbinding dagelijks getest met een dergelijke willekeurige boodschap. Zo werden de Russen via de hotline prima op de hoogte gehouden van de honkbaluitslagen in de Verenigde Staten.

Gebruik van de hotline

Vier jaar na de installatie, in 1967, werd de hotline voor het eerst serieus gebruikt. Tijdens de Zesdaagse Oorlog tussen Israël en haar Arabische buurlanden hielden de Amerikanen de Sovjets elkaar nauwgezet op de hoogte van de eigen troepenbewegingen, om zo provocatieve- en potentieel gevaarlijke situaties te voorkomen. Later werd de hotline voor soortgelijke doeleinden ingezet tijdens de Indo-Pakistaanse oorlog (1971), de Jom Kippoeroorlog (1973), de Turkse invasie van Cyprus (1974) en de Afghaanse oorlog (1979-1989).

Rode telefoon

Overigens is de hotline in veel films en series voorgesteld als een rode telefoon, maar niets is minder waar. In de praktijk bestond de eerste verbinding uit een gecodeerde telexservice, die in de jaren '80 werd vervangen door een faxsysteem. Tegenwoordig verlopen alle onderhandelingen tussen Rusland en de Verenigde Staten via beveiligde chatgesprekken en email op een intern computernetwerk.

Een hotline die wel bestaat uit een telefoonlijn is de verbinding tussen Noord- en Zuid-Korea. Dagelijks wordt de lijn om 9 uur 's ochtends getest door een routinetelefoontje vanuit Zuid-Korea, in 2013 besloten de Noord-Koreanen de telefoon niet op te nemen. Vermoedelijk heeft het communistische regime hiertoe opdracht gegeven vanwege de jaarlijkse gezamenlijke Zuid-Koreaanse en Amerikaanse legeroefening. De lijn werd na een aantal maanden weer in gebruik genomen. In 2016 werd de lijn opnieuw stilgelegd, waarna er pas in 2018 weer via de hotline werd gecommuniceerd.