Geschiedenis van het Spoorwegmuseum

Bij de Nederlandse Spoorwegen (NS) worden de traditionele papieren treinkaartjes afgeschaft. Het Spoorwegmuseum in Utrecht koopt op 8 juli 2014 het allerlaatste kaartje voor een bedrag van tweehonderdvijftig euro. Het Spoorwegmuseum werd opgericht in 1927 en trekt jaarlijks enkele honderdduizenden bezoekers.

De oprichting van het Spoorwegmuseum

Al in 1910 kwamen de directies van de verschillende Nederlandse spoorwegmaatschappijen bijeen om te praten over een nieuw museum. In de tussentijd verzamelde spoorwegambtenaar G.W. van Vloten alles wat met de geschiedenis van de spoorwegen te maken had. Toen zijn woning te klein werd om de collectie te kunnen onderbrengen, mocht hij een ruimte in één van de hoofdkantoren van de NS inrichten als museum. In 1927 besloot de directie samen met Van Vloten om een echt museum op te richten, de Stichting Nederlandsch Spoorwegmuseum.

Na het overlijden van Van Vloten, slechts een jaar na de oprichting, werd Henri Asselberghs de nieuwe directeur. Hij wist ruim drieduizend bezoekers naar het museum te trekken en kocht een paardentramrijtuig en een stoomlocomotief voor de collectie.

In de jaren veertig moest het museum plaatsmaken voor de Duitse bezetter en werd de collectie ondergebracht bij het Rijksmuseum in Amsterdam. De vleugel in het Rijksmuseum trok toen dertigduizend bezoekers. Na de oorlog werd de collectie opgeslagen op het Centraal Station Amsterdam.

Verhuizing naar het Maliebaanstation

In 1953 kreeg het museum zijn hedendaagse onderkomen: het oude Maliebaanstation in Utrecht. In deze periode werd de collectie flink uitgebreid en kreeg het station een overkapping. Het bezoekersaantal steeg naar ruim honderdduizend mensen per jaar.

Het Maliebaanstation

Het Maliebaanstation bestond al sinds 1874 en was aangelegd toen er een nieuwe spoorverbinding was gekomen tussen Utrecht en Amsterdam. Het werd een fraai neoclassicistisch gebouw waarvan A.L van Gendt vermoedelijk de architect was. In de grote hal werden de loketten, een telegraafruimte, restaurant en wachtkamers (tot en met de derde klas wachtkamer) geplaatst.

De eerste tien jaar was het station volop functioneel, maar nadat in 1885 het station op de nabijgelegen Biltstraat werd geopend, ging het bergafwaarts met het Maliebaanstation. Begin jaren twintig werd het nog rustiger op de perrons, toen er een directe spoorverbinding kwam tussen Utrecht en Hilversum. In 1939 werden zowel het Maliebaanstation als het station aan de Biltstraat gesloten. Het grootste dieptepunt van het Maliebaanstation vond plaats in de Tweede Wereldoorlog, toen er vanaf het station twaalfhonderd Utrechtse joden werden gedeporteerd.

Een nieuwe bestemming voor het station

Begin jaren vijftig was er weer reden voor vreugde, toen het Maliebaanstation werd omgetoverd tot het huidige Spoorwegmuseum. De laatste grote restauratie vond plaats in 2004, waarbij het station werd hersteld in de oude stijl. De oorspronkelijke ruimtes zoals de wachtzaal en het restaurant keerden terug in de stationshal. De stationsklok werd opnieuw boven de ingang geplaatst. Een bijzondere toevoeging is de gerestaureerde koninklijke wachtkamer die van het station Den Haag Staatsspoor is overgenomen.

Het Spoorwegmuseum heeft inmiddels een uitgebreide collectie locomotieven, treinstellen, rijtuigen en stoommachines. Ook is er een replica van stoomlocomotief De Arend, de eerste locomotief van Nederland. De Arend trok, samen met een tweede locomotief De Snelheid, de officiële openingstrein van de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HIJSM) op 20 september 1839 over de eerste spoorlijn van Nederland. Deze liep tussen Amsterdam Willemspoort en Haarlem. Het museum beschikt ook over oude treinkaartjes en kan nu het laatste traditionele papieren treinkaartje aan de collectie toevoegen.