Dodelijke Spaanse griep eist vele levens tijdens de Eerste Wereldoorlog
Terwijl de oorlog zijn einde naderde loerde er een nieuw gevaar voor de soldaten in de loopgraven tijdens de Eerste Wereldoorlog: de Spaanse griep. Honderdduizenden soldaten aan beide zijden van het front stierven ten gevolge van het virus en ook onder de bevolking vielen er veel doden. Door veel over en weer contact tussen diverse delen van de wereld door de Eerste Wereldoorlog verspreidde het virus zich in rap tempo over de gehele wereld. Schattingen geven aan dat er door de Spaanse griep in 1918-1919 wereldwijd zo’n 50 tot 100 miljoen mensen stierven.
Herkomst Spaanse griep
In het voorjaar van 1918 werden grote hoeveelheden Franse soldaten ziek, met klachten als keelpijn, hoofdpijn en een verminderde eetlust. De loopgraven waren de ideale broedplaats voor het virus vanwege de slechte hygiëne en verminderde weerstand van de soldaten. De ziekte was zeer besmettelijk, maar wanneer de zieke het virus wist te overwinnen was de griep binnen drie dagen alweer verslagen. Doktoren op het slagveld noemden de ziekte dan ook de ‘driedaagse koorts’.
Spaanse griep niet uit Spanje
De oorzaak was onbekend, maar in West-Europa en de Verenigde Staten werd de griep bekend als de Spaanse griep. Dit terwijl de Spanjaarden zelf het de Franse griep noemden. Verschillende zijden van het conflict wezen elkaar aan als schuldige en ook waren er theorieën dat de ziekte vanuit China, India of het Midden Oosten was gekomen. Recentelijk bleek uit onderzoek echter dat een besmette groep Amerikaanse soldaten de griep meebracht naar het Westelijke front.
Ziektebeeld Spaanse griep
Bij de eerste epidemiegolf werden er weliswaar veel mensen ziek, maar vielen er slechts weinig doden. In de zomer van 1918 veranderde dit en kregen de zieken ernstigere klachten. Een vijfde van de patienten ontwikkelde een longontsteking of bloedvergiftiging. Ook ontwikkelden velen heliotroop cyanose waarbij de patiënt een blauwige kleur kreeg. Zeker 95% van de patiënten met heliotroop cyanose stierven binnen korte tijd. De griep was uniek in zijn soort omdat het met name jonge mensen trof, de meeste sterfgevallen waren tussen de 20 en de 35 jaar.
Slachtoffers in het leger
De tweede epidemiegolf greep als een razende om zich heen. Tegen het einde van de zomer waren meer dan 70.000 Amerikaanse militairen opgenomen in ziekenhuizen, van wie een derde deel stierf. Ook bereikte de Spaanse griep het Duitse front. Het lukte de Duitsers niet het grote aantal zieken en sterfgevallen te vervangen. Ook onder de Duitse bevolking vielen veel doden door de griep, in heel 1918 stierven 400.000 Duitsers aan de griep.
Groot-Brittannië broedt op remedie
In mei 1918 werden de eerste gevallen van de Spaanse griep in Groot-Brittannië gemeld. In de maanden die volgden vielen er ongeveer 228.000 doden. In wanhopige pogingen om het virus te stoppen werden de Britse straten ondergespoten met chemicaliën en droeg men mondkapjes. De gekste verhalen deden de ronde over de ziekte. Zo veranderden sommige fabrieken hun rookbeleid, overtuigd dat de rook het virus zou doden. De huis, tuin en keukenmiddelen hadden echter geen effect.
Gevolgen: veel doden door Spaanse griep
In totaal stierf zo’n 5% van de gehele wereldbevolking aan de Spaanse griep in 1918-1919. Alleen in India stierven er al 16 miljoen meer mensen dan gedurende de gehele Eerste Wereldoorlog. Omdat mortuaria overvol waren, er een tekort aan kisten ontstond en er te weinig mensen waren om graven te delven werden er op verschillende plaatsen massagraven gemaakt waarin de overledenen werden begraven. Wereldwijd waren de gevolgen van de Spaanse Griep dus enorm.
Einde Eerste Wereldoorlog, einde Spaanse griep
De derde dodelijke epidemiegolf werd in gang gezet na de wapenstilstand op 11 november 1918. Overal op de wereld vierden mensen het einde van de Eerste Wereldoorlog. Deze vieringen gingen gepaard met bijeenkomsten, omhelzingen en kussen van terugkomende soldaten. Op deze manier werd de derde golf van de Spaanse griep doorgegeven. Deze derde golf was minder dodelijk dan de tweede epidemiegolf, maar alsnog verantwoordelijk voor honderdduizenden doden. Wanneer de griep precies stopte is onduidelijk, maar in het voorjaar van 1919 begon het aantal zieken aanzienlijk af te nemen. Tot op de dag van vandaag is onduidelijk hoe de griep zulke dodelijke vormen kon aannemen.
Meer weten over de Spaanse griep? In Geschiedenis Magazine 8 van 2018 vertellen we meer over de Spaanse griep.
