De verstrekkende gevolgen van de Spaanse griep
De Spaanse griep eiste in 1918 en 1919 wereldwijd tussen de 20 en 100 miljoen levens. Het aantal sterfgevallen overtrof het dodental van de Eerste Wereldoorlog. Alhoewel de pandemie na een jaar ten einde kwam, waren de gevolgen ook decennia later nog zichtbaar.
Opstanden en revoluties
In sommige landen was de griep een aanleiding om de straat op te gaan en te demonstreren tegen de regering. Omdat het aantal slachtoffers snel op liep, ontstond er het idee dat de regering niets, of te weinig deed. In India, waar veruit de meeste slachtoffers vielen, werden vreedzame protesten georganiseerd tegen de koloniale overheerser. In Zwitserland werd een burgeroorlog ternauwernood voorkomen en in Rusland zorgde de angst voor het virus voor grote ontevredenheid in de arbeidersklasse en droeg het bij aan de revolutionaire wanorde in het voormalige tsarenrijk.
Gevolgen voor de volgende generatie
De meeste mensen die de Spaanse griep kregen, overleefden de ziekte, maar ook bij genezen patiënten kon de ziekte grote schade veroorzaken. Zo werden de effecten van de grote pandemie zichtbaar bij de kinderen van vrouwen die tijdens zwangerschap de Spaanse griep opliepen. Volgens wetenschappelijk onderzoek uit 2006 en 2018 was het opleidingsniveau van de geboren kinderen in 1919 lager dan wanneer er geen griep geweest zou zijn. Kinderen waarvan de ouders geen grieppatiënt waren geweest, hadden een grotere kans om in het hoger onderwijs te belanden. Ook was de kans op een lichamelijke handicap bij baby’s uit het jaar 1919 hoger dan in andere jaren.
Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!
Gevolgen in de biomedische sector
Ondanks het grote aantal slachtoffers van het virus, zijn er uit 1918 geen monsters bewaard gebleven om te onderzoeken. Hierdoor bleven de exacte biologische eigenschappen van de Spaanse griep onbekend en konden artsen dus ook geen vaccin ontwikkelen. In het geval van de Spaanse griep zou dat geen probleem op moeten leveren, omdat de meeste mensen hier namelijk al antistoffen tegen hebben aangemaakt.
Dankzij de vondst van een ingevroren slachtoffer van de Spaanse griep in 2005 in de poolcirkel, kon een bewaard gebleven monster van het virus worden gebruikt om onderzoek te doen. Door het uit te testen op apen en ratten werd duidelijk hoe dodelijk het virus kan zijn. Het virus zorgt ervoor dat je lichaam veel te grote hoeveelheden antistoffen aanmaakt. Dit kan je lichaam niet aan en daardoor kun je binnen drie dagen sterven. Dit waren waardevolle ontdekkingen omdat het virus sterke overeenkomsten bleek te tonen met de vogelgriep.
De Spaanse griep als voorbeeld voor nieuwe pandemieën
Sinds de Spaanse griep hebben verschillende pandemieën de wereld geteisterd, maar overheidsinstanties bereidden zich beter voor dan in 1918. Net als bijvoorbeeld SARS en de Mexicaanse griep in de 21e eeuw, reisde de Spaanse griep mee met reizigers en verspreidde zich zo over de hele wereld. Daarom worden er bij een epidemie vaak reisrestricties opgelegd.
Een andere reden waarom de Spaanse griep zoveel slachtoffers kon maken, was de slechte hygiëne tijdens de Eerste Wereldoorlog. De loopgraven waren met hun gebrek aan schoon drinkwater en overvloed aan ongedierte een broedplaats voor ziektes. Daar komt bij dat veel soldaten aan het eind van de oorlog verzwakt waren en dicht op elkaar leefden. Dat zorgde voor snellere verspreiding en een kleinere overlevingskans. Bij latere pandemieën werd er daarom veel nadruk gelegd op het wassen van de handen en het vermijden van sociaal contact.
De Spaanse griep heeft dus op de lange termijn dus vele gevolgen gehad. Niet alleen ten tijde van de griepgolf, maar ook daarna heeft het schade aangericht aan de wereldbevolking. Daarnaast kon de Spaanse griep ook als voorbeeld dienen om pandemieën te voorkomen of in te dammen. Op die manier heeft het ook positieve gevolgen gehad voor de gezondheid van velen na de Eerste Wereldoorlog.
Leestip:
Per imperatief plakkaat – Overheid en pestbestrijding in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
Auteur: A.H.M. Kerkhoff
Uitgeverij: Verloren
ISBN: 9789087048105
Winkelprijs: €35,-
Bestel per imperatief plakkaat
Afbeelding:
- Wikimedia Commons: SpanishFluWardWalterReed, Harris & Ewing photographers [Public Domain]
Bronnen:
- Douglas Almond: Is the 1918 Influenza Pandemic Over? Long‐Term Effects of In Utero Influenza Exposure inthe Post‐1940 U.S. Population (2006)
- Brian Beach, Joseph P. Ferrie & Martin H. Saavedra: Fetal Shock or Selection? The 1918 Influenza Pandemic and Human Capital Development (2018)
- Historyextra.com: Spanish flu: the virus that changed the world
- BBC News: Lethal secrets of 1918 flu virus
- BBC: In the aftermath of World War One, a flu pandemic swept the world, killing at least 50 million people. What lessons can it teach us about Covid-19?
