De Grote Volksverhuizing

In de vierde eeuw, in de nadagen van het West-Romeinse Rijk, trokken veel verschillende volken en stammen het rijk binnen. Onder andere de Vandalen, Visigoten en Hunnen bezetten verschillende gebieden. Op de vlucht voor andere volken of aangetrokken door de rijkdommen in het Romeinse westen, vestigden ze zich. Wat voor rol speelden deze specifieke volken in deze enorme volksverhuizing?

Val van het West-Romeinse Rijk

In 285 werd het Romeinse Rijk opgedeeld in een oostelijk en een westelijk deel. Hoewel het Oost-Romeinse Rijk, beter bekend als het Byzantijnse Rijk, tot 1453 een bleef bestaan, ging het bergafwaarts met het West-Romeinse Rijk. Rome was niet meer de hoofdstad, Milaan (286- 402) en Ravenna (402-476) namen die functie over. Burgeroorlogen en toenemende problemen in het bestuur en de economie verzwakten het rijk en in 476 werd de laatste keizer afgezet.

Foederati

Door de toenemende problemen kon het West-Romeinse Rijk haar grenzen niet meer verdedigen tegen de invallen van de barbaren (Germaanse stammen). Vanaf de derde eeuw namen de Romeinen noodgedwongen grote aantallen Germanen in haar rijk op. Deze volken werden foederati (bondgenoten) genoemd en onderwierpen zich aan de Romeinse wetten.

‘Barbarisering’ van het leger

De Romeinen hoopten met deze foederati de stabiliteit aan de grenzen te herstellen, maar het tegendeel bleek waar te zijn. Door de enorme hoeveelheid foederati in het leger, werd de spreekwoordelijke kloof tussen het leger en de maatschappij juist enorm. Er ontstond volgens de Romeinen een ‘barbarisering’ van het ooit zo glorieuze Romeinse leger. In de laatste fase van het Romeinse Rijk bestond zelfs de legerleiding voornamelijk uit Germanen. Clientelisme speelde binnen het leger een grote rol. Legioenen waren in eerste instantie loyaal aan hun leiding, niet aan het Rijk. Daardoor gebeurde het regelmatig dat generaals met hun legioenen richting Rome trokken om daar 'orde op zaken te stellen', of liever gezegd: de macht over te nemen. 

Vandalen & plundering Rome

De Vandalen waren een Oost-Germaanse stam die verdreven werden door de Hunnen en aan het begin van de vierde eeuw het Romeinse Rijk introkken. Ze bewogen zich al plunderend door Gallië(Frankrijk). Op 13 oktober 409 trokken ze de Pyreneeën over. Ze vestigden zich in deze streek, maar werden in 418 verdreven door de Visigoten. De Vandalen veroverden vervolgens delen van Noord-Afrika op de Romeinen en vormden het Vandaalse Rijk, waarvan Carthago een belangrijk middelpunt was. Ze hielden regelmatig rooftochten langs de kusten van het Oost- en West-Romeinse Rijk. In 455 plunderden ze zelfs Rome. In de zesde eeuw werden de Vandalen verslagen door het Oost-Romeinse Rijk en viel de bevolking uiteen.

Vandalisme

Het woord ‘vandalisme’ is afkomstig van de Vandalen, omdat zij Rome zo barbaars plunderden in 455. Hierbij wordt echter vergeten dat de Romeinse onderlaag hier ook een enthousiast aandeel in had.

Visigoten

Net als de Vandalen waren ook de Visigoten een Oost-Germaans volk. Na enige conflicten met het Romeinse Rijk vestigden ze zich in 271 in Dacië (Roemenië). De Romeinen hadden dat gebied toen net losgelaten en de Visigoten hoopten hier een veilig bestaan op te bouwen. Uit angst voor de oprukkende Hunnen zochten de Visigoten bescherming bij de Romeinen . Ze mochten in de Balkan wonen en werden foederati. In ruil hiervoor moesten ze manschappen aan het Romeinse leger leveren.

Ruzie met de Romeinen & verovering Rome

De Visigoten hadden – net als de andere Germaanse volken - een slechte relatie met hun overheerser. De Romeinen waren er niet blij mee dat de barbaren zulke hoge posities in het Romeinse leger bekleedden en vermoordden in 408 de Germaanse generaal Stilicho. Koning Alarik Ivan de Visigoten kwam hierna in opstand tegen de Romeinen en plunderde in 410 Rome.

Visigotisch Spanje

Nadat enkele jaren later de vrede hersteld was, kregen de Visigoten toestemming om zich in Aquitanië (Zuidwest-Frankrijk) te vestigen. Daar bereikte het rijk van de Visigoten haar hoogtepunt. Ze verspreidde zich over grote delen van Gallië en trokken zelfs de Pyreneeën over en verdreven daar de Vandalen. Daar bleven ze twee eeuwen wonen, totdat ze werden verdreven door de Moren in 711.

De expansiedrift van de Hunnen

Hoewel voornamelijk veel Germaanse volken onderdeel waren van deze volksverhuizing, speelde ook een volk met een heel andere afstamming een belangrijke rol: de Hunnen. Aan het eind van de vierde eeuw begon dit Aziatische ruitervolk met hun expansie westwaarts. Met hun onderscheidende, militaire kracht veroverden ze vele gebieden en dreven de volken die daar woonden voor zich uit richting het West-Romeinse Rijk.

Attila de Hun

In 433 werd Atilla de Hun de koning van de Hunnen en onder zijn leiding werd zelfs Rome bedreigd. Vele Europeanen dachten dat hij onverslaanbaar was maar bij de Slag op de Catalaunische Velden (20 juni 451) werd de opmars van de Hunnen gestuit. Atilla verloor zijn reputatie als onoverwinnelijke veldheer en kort hierna trokken de Hunnen zich terug uit Europa. Op het hoogtepunt strekte het rijk van de Hunnen zich uit van de Oeral tot aan de Rijn.

Abrupt einde

Dit lijkt op een open einde, maar in de opvolgende jaren deed Atilla nog een poging het Romeinse Rijk te veroveren. Hij viel Italië binnen, hij veroverde Milaan en Padua maar had niet genoeg slagkracht om Rome aan te vallen. Atilla stierf onverwachts in 453 tijdens zijn zoveelste bruiloft. Hij zou teveel alcohol hebben gedronken, kreeg een neusbloeding en stikte in zijn eigen bloed. Na zijn dood viel het rijk snel uiteen.