Van Atlantis tot stad Z: legendarische verloren beschavingen

De mythes en legendes over menig verloren stad wekken al lange tijd de interesse van avonturiers en historici. In de 15e eeuw zorgde deze nieuwsgierigheid voor de opkomst en ontwikkeling van de archeologie. Avonturiers besloten om niet langer thuis in de bibliotheek te blijven zitten maar trokken erop uit op zoek naar grootse en vaak exotische steden beschreven in oude legendes. Sommige van deze steden werden gevonden en andere steden bleven tot op de dag van vandaag in nevelen gehuld. In dit artikel hebben we de mooiste verhalen verzameld.

Er zijn een drietal soorten verloren steden te onderscheiden: steden die verloren zijn gegaan in het geheugen en bij toeval ontdekt zijn, steden waarvan de mythe nog altijd levend is maar nooit iets van teruggevonden is en steden die verlaten zijn waarvan de locatie bekend is gebleven.

1. Atlantis

In de categorie steden die nog altijd voortleven in verhalen maar waarvan nooit enig spoor is teruggevonden staat natuurlijk de meest legendarische plaats allertijden: Atlantis. De Griekse filosoof Plato (427-347 v.Chr.) schreef als eerste over dit legendarische eiland. Hij beschreef in detail een mythisch eiland met een hoogontwikkelde en machtige beschaving. Het paradijselijke eiland Atlantis, gelokaliseerd te midden van de Atlantische Oceaan, was dichtbevolkt met drukke havens, prachtige paleizen met zilver en goud, vruchtbare akkers en tuinen. Maar de rijkdom en verdorvenheid van de Atlantisbewoners riep de toorn van de goden op zich af. Zo kon het dat volgens Plato het eiland, ongeveer 9600 jaar voor zijn tijd, getroffen werd door overstromingen en aardbevingen en in de golven verdween. Waar Plato zijn kennis vandaan haalde over Atlantis blijft tot op de dag van vandaag een raadsel. Volgens sommigen is het verhaal van Atlantis geschreven ter illustratie van één van zijn politieke theorieën. Maar voor vele anderen blijft het verhaal van Atlantis een raadsel dat opgelost moet worden. De zoektocht naar Atlantis is voorlopig nog niet gestaakt.

2. Palmyra

Palmyra, ook wel de Stad van Duizend Zuilen genoemd, kent een rijke geschiedenis en valt dus in de categorie van steden die in de vergetelheid zijn geraakt maar later weer ontdekt zijn. De vele zuilen getuigen van Romeinse invloeden, maar ook de Perzen en Grieken hebben hun stempel gedrukt op deze eens zo belangrijke handelsstad op de Zijderoute. De hoogtijdagen van Palmyra waren echter niet voor altijd. In de middeleeuwen raakte Palmyra in het Westen in de vergetelheid en de betekenis van de stad zelf was gereduceerd tot dat van een dorpje.  De afgelegen stad werd in 1678 weer herontdekt door twee Britse kooplieden. Aan het einde van de 18e eeuw begon men met het uitgraven en archeologisch in kaart brengen van de stad. De verhalen over deze archeologische schatkamer reikten ver en Palmyra werd een van de grootste toeristische trekpleisters van Syrië.

3. Petra

De stad Petra is ook een stad die in het Westen in de vergetelheid is geraakt nadat de stad bedolven raakte onder het zand van de woestijn. De oude stad kent haar oorsprong rond het jaar 312 v.Chr. in het koninkrijk van de Nabateeërs, een Arabisch nomadenvolk dat zich besloot te vestigen. Op een handelsroute in het huidige Jordanië werd de stad gebouwd op een plaats waar veel grotten en spleten waren. Petra, toentertijd Raqmu genoemd, floreerde al snel als stad op een belangrijke handelsroute. Dit zorgde ervoor dat de Nabateeërs veel konden investeren in de bouw van een prachtige stad inclusief luxe voorzieningen zoals riolering. In 1812 werd Petra herontdekt door de Zwitserse ontdekkingsreiziger Johann Ludwig Burckhardt. Vermomd als een sjeik bezocht hij de ruïnes van Petra en was verwonderd door haar schoonheid. Op dit moment ligt nog meer dan 95% van de oude stad verborgen onder het zand van de woestijn, er valt dus nog heel veel meer te ontdekken van Petra.

Een enorme facade in Petra

4. El Dorado

Het mythische goudland El Dorado sprak bij ontzettend veel avonturiers tot de verbeelding. Ondertussen is de term el dorado zelfs synoniem komen te staan voor een ideaal oord. El dorado, wat ‘vergulde’ betekent in het Spaans, is een mythisch goudland wat ergens in Zuid-Amerika zou moeten liggen. In de 16e eeuw hoorden de Spaanse conquistadores voor het eerst van inheemse indianen over het bestaan van het goudmeer Parima. Het verhaal ging dat in het goudmeer een koning baadde en hij telkens weer bedekt met goud uit het water zou stappen. De legende gaf de Spanjaarden de goudkoorts en naarstig gingen zij opzoek naar een verloren gouden stad. Tot diep in de 18e eeuw werd er door allerhande avonturiers gezocht naar dit El Dorado, maar helaas tevergeefs. Tegenwoordig bestaan er verschillende theorieën over de waarheid achter El Dorado. Sommige wetenschappers denken dat de indianenlegende van het goudmeer verwees naar een kroningsritueel waarbij modder vermengd met goud, wat volgens de indianen een spirituele kracht bezit, op het lichaam van de nieuwe koning aangebracht werd. De geoloog Roland Stevenson daarentegen beweert dat er geologische aanwijzingen zijn voor het bestaan van het meer Parima, maar dat Parima al meer dan 200 jaar voordat de Europeanen Zuid-Amerika ontdekten opgedroogd zou zijn.

Kaart uit 1625 waar het meer Parima aangegeven wordt

5. De verdwenen stad Z

Het verhaal achter de verloren stad Z is al net zo mysterieus al de naam doet vermoeden. De Britse ontdekkingsreiziger Percy Fawcett zocht zijn leven lang in de Braziliaans jungle naar Z, maar keerde nooit terug van zijn expeditie die hij begon in 1925. Fawcett kwam op het spoor van Z toen hij een eeuwenoud manuscript vond. Dit halfvergane manuscript beschrijft een stad met enorme gebouwen met raadselachtige inscripties waar mensen wonen midden in de jungle. Indianen gaven hem aanwijzingen voor de locatie van de verloren stad, maar eenmaal in het dichtbegroeide oerwoud van de Amazone werd het contact met Fawcett en zijn reisgezelschap verloren. In de jaren ’50 werden botten teruggevonden die waarschijnlijk toebehoorden aan deze Britse avonturier. De zoektocht van Fawcett heeft veel ontdekkingsreizigers en wetenschappers geïnspireerd om ook op zoek te gaan naar stad Z. Een Duitse geoloog heeft in de jaren ’50 onderzoek gedaan naar het Amazonegebied vanuit een vliegtuig en hieruit geconcludeerd dat het bestaan van stadsculturen in dit gebied lang geleden mogelijk moet zijn geweest. Het Amazonegebied, waarschijnlijk ontstaan in de laatste ijstijd, was oorspronkelijk woestijnachtig. In de loop der tijd is het gebied overwoekert geraakt door oerwoud waardoor het goed mogelijk is dat ergens diep in de grond nog altijd de overblijfselen van een stad verborgen liggen.

Het ondoordringbare Amazonegebied