Waarom wilde Samuel van Houten kinderarbeid afschaffen?

In 1874 voerde politicus Samuel van Houten de kinderwet in waardoor kinderen tot twaalf jaar niet langer in fabrieken mochten werken. Wat leidde ertoe dat Van Houten het zo goed voor had met kinderen en zich tegen kinderarbeid verzette?

Samuel van Houten

De in 1837 geboren Samuel van Houten studeerde in 1859 af aan de universiteit van Groningen. Van Houten sloot zijn rechtenstudie af met een promotie getiteld Verhandeling over de waarde. Na zijn studie werkte hij in de advocatuur en in het onderwijs. In Groningen leerde men Van Houten,  die in 1864 de politiek in ging, kennen als een liberale politicus. Hij was erg tegen bijzonder onderwijs en pleitte voor anticonceptie. Het laatste kwam onder andere door het overlijden van zijn vrouw bij de geboorte van hun zevende kind.

Liberale hervormingsbeweging

De liberalen die na de grondwetswijziging van 1848 in de regering zaten, wilden de vrijheid van ondernemers inperken. Zij waren voorstander van kinderarbeid. Kinderen kregen minder betaald, waardoor Nederland goed kon concurreren met het buitenland. In de jaren zeventig van de negentiende eeuw kwam een nieuwe liberale beweging tot stand die tegen kinderarbeid was. Van Houten, die in 1869 in de Tweede Kamer kwam, behoorde tot deze hervormingsbeweging en wilde sociale wetten invoeren. Het fabrieksleven kwam door propaganda van artsen meer onder de aandacht en men ging inzien dat het leven in de fabriek schadelijk was voor kinderen.

Afschaffing kinderarbeid

In 1871 stelde Van Houten het afschaffen van kinderarbeid voor. Johan Thorbecke, die de leiding had over het kabinet, antwoordde: ‘Wat door de kracht van de burgerij kan worden te weeg gebracht, al duurt het iets langer, dat moet de wetgever niet willen doen.’ Een liberaal wilde niet ingrijpen in de economie, maar Van Houten was het hier in dit geval niet mee eens. De kinderen die in fabrieken werkten, konden niet voor zichzelf opkomen.

Kinderarbeid als roofbouw

Van Houten zag het nut niet in van de economische gevolgen van kinderarbeid. De reden voor hem om kinderarbeid af te schaffen was dan ook het economisch voordeel dat de afschaffing volgens hem op zou leveren. Hij zag kinderarbeid als roofbouw op het nationaal productieve vermogen.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Verbod op kinderarbeid

In 1873 diende Van Houten een initiatiefwetsontwerp in. Hij wilde kinderarbeid voor kinderen tot twaalf jaar oud verbieden en daarnaast kregen gemeenten de bevoegdheid om de leerplicht in te voeren voor kinderen van acht tot twaalf jaar. In Engeland was kinderarbeid op dat moment al afgeschaft.

Tegenstanders kinderarbeid

Halverwege de jaren zeventig van de negentiende eeuw werd de groep tegenstanders van kinderarbeid groter, waardoor de Tweede Kamer wilde ingrijpen. Na zes dagen debatteren werd het wetsvoorstel op 3 mei 1874 goedgekeurd. Met 64 van de zeventig stemmen was 91% van de Tweede Kamerleden voor het voorstel.

Kinderwetje van Van Houten

Later kon de wet, die in de volksmond het Kinderwetje van Van Houten werd genoemd, gezien worden als een succes, maar in eerste instantie gebeurde er niet veel tegen kinderarbeid. De wet verbood namelijk het 'in dienst nemen' van kinderen tot twaalf jaar en niet de 'arbeid'. Kinderen die onder toezicht van hun ouders werkten, vielen buiten de wet. De leerplicht was bij de wet van Van Houten buiten beschouwing gebleven. Pas 27 jaar later, in 1901, bij de invoering van de leerplicht was er pas een echte verandering in gang gezet.