De 5 meest opmerkelijke pausen

Op de vraag of vrouwen ooit tot priester benoemd zullen kunnen worden in de kerk, was het antwoord van paus Franciscus duidelijk: hij ziet hier geen mogelijkheden voor. Toch zou de katholieke kerk volgens een legende ooit een pausin gehad hebben. Naast dit opmerkelijke incident heeft de katholieke kerk meer discutabele leiders gehad. Hier een overzicht van de 5 meest opmerkelijke pausen.

Pausin Johanna

Hoewel er geen onomstotelijk bewijs is van haar bestaan, wordt deze vrouwelijke paus toch genoemd in enkele middeleeuwse manuscripten. Pausin Johanna, waarschijnlijk geboren als Agnes of Giberta, was een slimme en ondernemende vrouw. Ze zette zich af tegen de beperkte rol van vrouwen in de middeleeuwen en verliet haar ouderlijk huis al op jonge leeftijd. Zij ging als man verkleed door het leven, volgde opleidingen in Athene en trok naar Rome om verder te studeren en les te geven. Hier maakte zij grote indruk en werd benaderd om tot het ambt van priester toe te treden. Ze klom snel op in de kerkelijke hiërarchie en wist zover op te klimmen dat ze uiteindelijk vertrouweling van paus Leo IV werd. Johanna zou na de dood van Leo IV (854 of 855) verkozen zijn tot paus. De verhalen over de lengte van haar pauselijke carrière verschillen van enkele maanden tot 2,5 jaar. Uiteindelijk viel zij door de mand: tijdens een processie beviel zij van een kind. Dit is een hoogst opmerkelijk verhaal en de meeste geleerden zien het als een legende. Volgens de legende, echter, schaamde de katholieke kerk zich zo voor dit voorval dat elk bewijs van een vrouwelijke paus vernietigd werd. Zo kon de kerk ontkennen dat dit incident ooit voorgevallen was.

Paus Stefanus VI

Het verhaal van pausin Johanna is redelijk onschuldig in vergelijking met het verhaal van paus Stefanus VI. In 896 werd hij verkozen tot paus. Stefanus had kennelijk een aantal grote problemen met zijn voorganger paus Formosus. Hij liet diens lichaam, dat al 9 maanden begraven lag, opgraven om een proces tegen hem te kunnen beginnen. Het lichaam van Formosus werd in de pauselijke gewaden gekleed en op de troon gezet: het proces, dat bekend staat als de kadaversynode, kon beginnen. Formosus werd schuldig bevonden. 3 van zijn vingers werden afgehakt, zijn pauselijke gewaden werden hem ontnomen, hij werd gekleed als leek en door de straten van Rome gesleept om uiteindelijk in de Tiber gegooid te worden. Stefanus zelf verging het niet veel beter. Hij werd zo gehaat door het volk, dat hij al na een jaar, in 897, gearresteerd en vermoord werd. Dit waren politiek turbulente tijden: de volgende 2 pausen werden nog datzelfde jaar vermoord.

Paus Urbanus VI

Onder paus Urbanus VI begon een opmerkelijke periode in de kerkelijke geschiedenis: het Groot Schisma, of Westers Schisma. Tussen 1378 en 1417 waren er pausen en tegenpausen die elkaar tegenwerkten en die elk gesteund werden door verschillende Europese machten. Urbanus VI werd in 1378 verkozen tot paus. Franse bisschoppen domineerden al enkele decennia de kerk, tot onvrede van vooral Italianen en de bevolking van Rome. Onder andere door angst onder de bisschoppen voor oproer in Rome als er wéér geen Italiaan verkozen werd, werd de zachtaardige en degelijke Italiaanse Urbanus VI tot paus verkozen. Eenmaal in deze functie veranderde zijn persoonlijkheid: hij bleek een wantrouwige en opvliegende paus. Een deel van het kardinaalscollege, waaronder veel Fransen, vocht de verkiezing aan en kozen een eigen paus: Clemens VII. Deze vestigde zich in Avignon, wat eerder al enige tijd dienst had gedaan als pauselijk zetel. Zo begon het schisma in de katholieke kerk. Clemens VII kon rekenen op steun van de Franse koning, Aragon, Bourgondië, Napels en Schotland. Echter, Engeland, het Heilige Roomse Rijk, Noord-Italië en Vlaanderen steunden Urbanus VI. Vier decennia van kerkelijk en politiek conflict volgden.

Paus Leo X

Paus Leo X was een geleerd man en lid van het geslacht de Medici. Hij genoot een brede opleiding en was fervent liefhebber van kunst en literatuur. Op 14-jarige leeftijd werd hij al verheven tot kardinaal. Uiteindelijk werd Leo X in 1513 verkozen tot paus. Zijn pauselijke carrière werd gekenmerkt door zijn geringe interesse voor kerkelijke zaken. Hij besteedde zoveel geld aan kunst, dat de pauselijke schatkist binnen 2 jaar leeg was. Om de schatkist weer vol te krijgen, begon de katholieke kerk met de verkoop van aflaten. De aankoop van een aflaat verminderde de tijd die je ziel in het vagevuur moest doorbrengen. De verkoop van deze aflaten verliep echter niet zonder tegenstand: onder anderen Maarten Luther was een fel tegenstander van deze praktijk. De hervormingsbeweging kwam op gang. Mensen met kritiek op de praktijk, waaronder Luther, werden in de ban gedaan. Zo droeg de voorliefde van paus Leo X voor kunst bij aan de opkomst van het protestantisme.

Paus Gregorius VII

Gregorius VII werd in 1073 tot paus verkozen. Gregorius VII streefde ernaar zijn macht te centraliseren en de katholieke kerk van wereldlijke invloeden te zuiveren. De belangrijkste stap hierin was de ‘Dictatus Papae’. In deze reeks decreten werd duidelijk gemaakt dat de paus het alleenrecht had tot de benoeming van bisschoppen. Wereldlijke heersers hadden hier niet langer invloed op. Ook stelde hij dat de paus het recht had de keizer van het Heilige Roomse Rijk af te zetten.

Dit leidde tot de investituurstrijd, een belangrijk conflict met Hendrik IV, koning van Duitsland en later keizer van het Heilige Roomse Rijk. In felle bewoordingen maakte hij Gregorius VII duidelijk dat hij deze niet meer erkende als paus. Hierop werd Hendrik IV door Gregorius VII geëxcommuniceerd. Dit leidde tot een ongemakkelijke positie voor Hendrik IV: Duitse vorsten en bisschoppen keerden zich tegen hem. In 1077 ondernam hij een boetetocht naar Canossa, waar de paus zich bevond. Deze liet Hendrik drie dagen wachten alvorens hij diens excuses aanvaarde. In 1080 werd Hendrik wederom geëxcommuniceerd door de paus. Ditmaal liet Hendrik niet zo makkelijk over zich heen lopen: hij stelde een tegenpaus aan, Clemens III. Uiteindelijk liep het conflict met een sisser af door de dood van Gregorius VII in 1085. De volgende paus, Urbanus II, hechtte meer waarde aan het organiseren van de Eerste Kruistocht.

Meer geschiedenis nieuws lezen? Geschiedenis Magazine is hét tijdschrift voor geschiedenisliefhebbers. Laat je inspireren en profiteer van de speciale aanbieding: 1 jaar slechts € 37,50 (i.p.v. € 59,95) én 5 welkomstcadeaus!