Lenin en de Oktoberrevolutie van 1917

Petrograd 1917 – De Bolsjewieken ontketenen op 25 oktober 1917 volgens de daar geldende Juliaanse kalender (7 november in de rest van Europa) een revolutie in Rusland. Onder leiding van Vladimir Lenin werpen zij de Voorlopige Regering omver om zelf aan de macht te komen. Maar dat ging niet heel gemakkelijk.

Tijdens de Februarirevolutie van 1917 was de Russische tsaar Nicolaas II afgezet. Er werd een Voorlopige Regering ingesteld, met de liberaal-socialist Aleksandr Kerenski (1881-1970) aan de macht. Kerenski was onderdeel van de Mensjewieken, die zich in 1912 hadden afgescheiden van de Bolsjewieken in de Russische Sociaaldemocratische Arbeiderspartij (RSDAP). Hij zette de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) voort tegen Duitsland, ondanks veel protest van de Russische bevolking. De streng communistische Bolsjewieken grepen deze onrust aan om een volgende revolutie te ontketenen.

Lenin en de April-stellingen

De leider van de Bolsjewieken, Vladimir Lenin (1870-1924), leefde al jaren in ballingschap in Zwitserland. De Duitsers smokkelden hem op 16 april 1917 met de trein Rusland weer in. De Duitsers hoopten daarmee het bestuur van de Russen te verzwakken tijdens de Eerste Wereldoorlog. Tevens had Lenin beloofd vrede te sluiten met Duitsland zodat het Oostfront voor de Duitsers weg zou vallen. Daags na zijn aankomst in Petrograd kondigde Lenin zijn aprilstellingen aan: ‘alle grond aan de boeren, alle macht aan de sovjets, alle fabrieken aan de arbeiders en vrede met Duitsland’. Hiermee wilde hij van Rusland een communistische staat maken.

Hulp van de bolsjewieken

De eerste staatsgreeppoging van Lenin en Leon Trotski (1979-1940) mislukte en Lenin vluchtte in juli 1917 naar Finland. In september probeerde de Russische generaal Lavr Kornilov een staatsgreep te plegen en Kerenski riep de hulp van de Bolsjewieken in. Zij kregen wapens in handen om de generaal te verdrijven. Deze wapens zouden ze ook gebruiken voor de latere opstand. Er bleven in die maanden tot de revolutie voortdurend spanningen bestaan tussen de Mensjewieken (Kerenski) en de Bolsjewieken (Lenin en Trotski).

Begin van het communistisch tijdperk

In de nacht van 24 op 25 oktober bezetten de Bolsjewieken een aantal strategische plaatsen in Petrograd. Dit waren voornamelijk treinstations, telegraafkantoren en de nationale bank. Ze waren boos over de politiek in het land en de Bolsjewieken wilden de macht hebben. In het Winterpaleis zat de Voorlopige Regering gevestigd en om de macht in Rusland te krijgen, moest dit worden veroverd. Door veel problemen vooraf duurde het even voordat de bestorming kon beginnen. Het Winterpaleis was met slechts 300 soldaten niet goed bewaakt en de Bolsjewieken konden het makkelijk veroveren. De Voorlopige Regering werd dus zonder veel bloedvergieten verdreven en de Bolsjewieken kwamen met Lenin aan de macht.

De rest van Rusland

Ook in de rest van Rusland werden de wapens opgenomen tegen zowel het zittende bestuur als de Bolsjewieken. De vakbond van het spoorwegpersoneel staakten en eisten van de Bolsjewieken dat ze ook sociaalrevolutionairen en mensjewieken in de nieuwe regering zouden opnemen. In het begin wilden de Bolsjewieken hier niet aan voldoen maar door tegenslagen in Moskou waren ze geneigd om in te stemmen. Toch kregen de Bolsjewieken de overhand in de strijd en brachten ze uiteindelijk een censuur uit die de oppositie de mond zou snoeren. Lenin arresteerden alle overige demonstranten en maakte zo een einde aan de revolutie en de opstanden. Dat betekende niet dat de mensjewieken de strijd zouden opgeven. Het communistische tijdperk was dan wel begonnen maar de conflicten tussen voornamelijk de Bolsjewieken en Mensjewieken waren nog lang niet voorbij.