De lintjesregen tijdens Koningsdag

Elk jaar regent het rondom Koningsdag lintjes. In deze periode worden vele Koninklijke onderscheidingen uitgereikt aan mensen die bijzondere diensten aan de samenleving hebben verricht. De geschiedenis van die onderscheidingen gaat terug tot de stichting van het Koninkrijk der Nederlanden in 1815.

Ordes en onderscheidingen voor 1815

Voor 1815 was de toekenning van een onderscheiding verbonden met de afkomst van de gene die hem ontving. Van oudsher sloeg de term ‘ridderorde’ op een groep ridders die een speciale taak verrichten. Bijvoorbeeld de bescherming van het Heilige Graf. Een voorbeeld van zo’n speciale orde is de Maltezer Orde, die in de Middeleeuwen op Cyprus heerste. Deze orden verloren echter aan invloed in Nederland. Zoveel zelfs, dat de Republiek der Verenigde Nederlanden helemaal geen ridderorden meer kende.

De eerste medailles

De Republiek kende wel een soort dapperheid-onderscheidingen. Aan militairen kon een gouden of zilveren penning worden uitgereikt als zij zeer moedig of kundig waren geweest. De eerste echte onderscheiding die als medaille gedragen werd, was de Doggersbank medaille. Dit was een medaille die door stadhouder Willem V werd toegekend na de slag bij de Doggersbank. Deze medaille was echter alleen bedoeld voor de hogere militaire rangen. Koning Lodewijk Napoleon voerde de eerste medaille in waar ook burgers recht op hadden. Dat was de Orde van de Unie. Deze medaille bleef echter niet lang bestaan. In 1810 werd Nederland ingelijfd bij Frankrijk. Daardoor verviel de medaille. Ter vervanging werd de Orde van de Réunie ingesteld, maar ook deze bleef niet lang. In 1815 werd Napoleon definitief verslagen.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Koninklijke onderscheidingen van Willem I

Na de stichting van het Koninkrijk der Nederlanden kwamen er nieuwe onderscheidingen. De pas gekroonde koning Willem I stelde de Militaire Willems-Orde en de Orde van de Nederlandsche Leeuw in. De twee nieuwe ordes kenden verschillende graden.

De Militaire Willems-Orde

Met de militaire Willems-Orde werden militairen beloond voor uitzonderlijke moed in de strijd. Vanaf het begin kon de medaille worden uitgereikt aan soldaten van alle rangen. De zoon van Willem I, de latere koning Willem II, zou als eerste zijn onderscheiden met de Militaire Willems-Orde, nadat hij tijdens de Slag bij Waterloo gewond was geraakt. Later in de 19e eeuw werd de orde steeds vaker toegekend, ook als er geen gevechtshandelingen hadden plaatsgevonden.

De Orde van de Nederlandsche Leeuw voor burgers

De andere nieuwe orde was de Orde van de Nederlandsche Leeuw. Deze orde was speciaal voor burgers bedoeld. Dat betekende echter niet dat iemand zomaar onderscheiden werd. De onderscheiding bleef exclusief en men moest uit de gegoede klasse komen om kans te maken op de onderscheiding.  De orde bestond net als de Militaire Willems-Orde uit verschillende graden. Voor mensen die uit de lagere sociale klassen kwamen werd ook nog de broedermedaille ingesteld. Naast een onderscheiding kregen de 'broeders' ook een pensioen van 200 gulden.

Orde van de Eikenkroon

Om de Orde van de Nederlandsche Leeuw exclusief te houden, kenden de Nederlandse koningen vaak de Orde van de Eikenkroon toe. Dat was een Luxemburgse onderscheiding, maar omdat de koning van Nederland ook Groothertog van Luxemburg was, kon hij die onderscheiding ook toekennen aan Nederlanders.

De Orde van Oranje-Nassau

Aan het eind van de 19e eeuw werd duidelijk dat er ook behoefte was aan een derde orde. De personele unie met Luxemburg verviel. Daardoor had de Nederlandse koning geen zeggenschap meer over de toekenning van de Orde van de Eikenkroon. Wel groeide de behoefte aan een nieuwe orde. Dat kwam met name doordat men ook de mogelijkheid wilde hebben om buitenlandse diplomaten te onderscheiden. In 1892 werd de Orde van Oranje-Nassau ingesteld. Het is een brede onderscheiding geworden. De meeste mensen die tijdens de lintjesregen worden onderscheiden, worden benoemd tot ‘lid’ in deze orde. Daarboven zijn nog vier hogere graden te verdienen. In 2021 werden 2438 mensen onderscheiden in de Orde van Oranje-Nassau.

De Orde van de Gouden Ark en andere onderscheidingen in Nederland

Naast deze onderscheidingen zijn er nog andere ordes en medailles in Nederland.  Een bekend voorbeeld hiervan is het Carnegie Heldenfonds. Daarnaast zijn er verschillende militaire onderscheidingen en zijn er de Huisordes van Oranje. Een bijzonder geval is de Orde van de Gouden Ark. Deze orde werd in 1971 door Prins Bernhard ingesteld voor mensen die zich op een bijzondere manier hebben ingezet voor natuurbehoud. Volgens het orderecht had de prins deze orde eigenlijk niet kunnen stichten. De orde van de Gouden Ark is dan ook geen officiële Koninklijke Orde.  

Meer weten over de tradities rondom Koningsdag? In ons dossier over Koningsdag lees je alles over dit feest.