Tjoet Nja Dinh, verzetsstrijdster in de Atjehoorlog

Tjoet Nja Dinh (ca. 1850 – 1908) was een Atjees verzetsstrijdster. Vijfentwintig jaar lang leidde zij grote guerrillatroepen in het verzet tegen de Nederlandse overheersing van Atjeh.

Atjehoorlog

Het in 1871 gesloten Verdrag van Sumatra tussen Nederland en Engeland maakte een einde aan hun overeenkomst het soevereine sultanaat Atjeh onafhankelijk te maken. In ruil voor haar bezittingen aan de Goudkust liet Engeland Nederland de vrije hand op Sumatra. De Nederlanders wilden de zeevaart veilig door de Straat van Malakka kunnen loodsen, waar tot dan toe vaak plunderingen door Atjeeërs plaatsvonden, en besloten Atjeh onder koloniaal gezag te brengen. Tijdens de Tweede Expeditie naar Atjeh in 1873 werd de kraton, het paleis van de sultan, veroverd door Nederlandse troepen en daarmee werd Atjeh overwonnen beschouwd.

Maar de Atjeeërs gaven zich niet zomaar gewonnen en leverden nog decennialang fel verzet. De bloedige Atjehoorlog, waarbij in totaal meer dan 100.000 slachtoffers vielen, zou uiteindelijk tot 1914 duren. Hoewel Nederland vanaf dat moment officieel de macht in Atjeh overnam, bleef het verzet tegen het koloniale bewind tot 1942 aanhouden.

Politieke familie

Tjoet Nja Dinh werd omstreeks 1850 geboren in Lampadang, als dochter van het Atjees districthoofd Teukoe Nanta Setia en kleindochter van een legeraanvoerder van de Sultan. Op achtjarige leeftijd werd ze uitgehuwelijkt. Haar vader, broer en echtgenoot namen direct vanaf de Nederlandse inval in 1873 deel aan het gewapende verzet, maar het gezin moest al snel de bergen in vluchten. In 1878 kwam haar eerste echtgenoot om het leven bij een aanval van de Nederlandse generaal Van Der Heijden.

Strijdbare vrouw

In 1880 trad Dinh opnieuw in het huwelijk, ditmaal met Teukoe Oemar. Oemar zou vanaf dat moment de belangrijkste spil in het Atjeese verzet zijn. Vanaf 1884 onderwierp hij zich meerdere malen aan het Nederlandse gezag, om op die manier verzet van binnenuit te plegen. Oemar ging bijvoorbeeld in dienst als generaal majoor onder Van der Heijden, terwijl hij zijn manschappen heimelijk voorbereidde op gewapend verzet. 

Tjoet Nja Dinh speelde in die verzetsbeweging een belangrijke rol. Ze hielp Oemar niet alleen financieel, maar had zelf ook de wapens opgenomen en was aanvoerder van ongeveer tweehonderd strijders die in de bergen gestationeerd waren. Beiden waren geïnspireerd door de orthodoxe schriftgeleerde Tjik di Tirò en zagen hun strijd als een religieuze jihad tegen de ongelovige Nederlanders. In 1896 keerde het verzet van Oemar en Dinh zich openlijk en met moderne bewapening tegen Van der Heijden. 

Woudkoningin

In 1899 werd Oemar gedood door het Nederlandse leger, dat nu onder bewind van generaal Van Heutsz stond. Dinh droeg zijn lichaam twee weken lang bij zich voor ze het begroef, maar vermande zich ook en zei tegen haar dochter: ‘Wij Atjese vrouwen bewenen geen man die een martelaar is geworden.’ Dinh gaf de strijd na de dood van haar man niet op. Door de militaire successen van Van Heutsz veranderde haar legertje in de bergen in een guerrillabeweging, maar bleef desondanks in omvang groeien. Later schreef men over Dinh dat ze in die tijd in de bergen troonde als een ‘woudkoningin, daar een gezag uitoefenend zoals in de laatste twee eeuwen geen sultan […] bezat.’

Gevangen

Hoewel het guerrillaverzet bleef aanhouden, kwijnde Dinh door vermoeidheid, staar en reuma langzaam weg in de bossen. In 1905 werd haar schuilplaats verraden en kon het Nederlandse leger haar gevangen nemen. ‘We hebben haar!’ riep de luitenant die haar aanhield triomfantelijk. De foto van haar gevangenneming toont een verslagen vrouw. De laatste jaren van haar leven sleet ze op Java, waar ze koranlessen gaf. Tjoet Nja Dinh stierf op 6 november 1908. In 1964 werd ze in Indonesië uitgeroepen tot nationale heldin.