De kwalen van Leonardo da Vinci

Er gaan veel verhalen rond de dood van Leonardo da Vinci. Zo zou hij zijn gestorven in de armen van zijn vriend, de Franse koning François I. Tegenwoordig wordt er ook veel gespeculeerd over Da Vinci’s gezondheid. Want wat was de reden dat hij meerdere van zijn schilderijen in zijn laatste jaren niet kon afmaken? Hier zijn wat van de meest spraakmakende theorieën over de gezondheid van Da Vinci. 

Da Vinci’s gezondheid

In 1516 kreeg Da Vinci kasteel Clos Lucé uit handen van Koning Francois I. Volgens de koning kon Da Vinci zo dichterbij het koninklijke Kasteel van Ambois zijn. Da Vinci zou hier tot zijn dood in 1519 verblijven als de persoonlijke architect en schilder van de koning. Op 10 oktober 1517 bezocht kardinaal Luigi d’Aragona de wetenschapper daar. In zijn dagboek werd geschreven dat Da Vinci niet langer met zijn rechterhand kon schilderen. Da Vinci kon echter nog wel schrijven, schetsen en schilderen met zijn linkerhand. 

Schilder Giorgio Vasari schreef echter in zijn boek ‘’De levens van de grootste schilders, beeldhouwers en architecten’’ uit 1550, dat Da Vinci ernstig ziek was en dat de kunstenaar niet zonder de hulp van anderen op kon staan. Kunstschilder Giovanni Ambrogio Figino maakte daarnaast een portret van Da Vinci waar een gedeelte van Da Vinci’s arm verborgen blijft achter zijn kleding, alsof deze in een mitella zit.

Leed Da Vinci aan beroertes?

Volgens een onderzoek uit 2016 zou een beroerte de reden zijn dat Da Vinci’s rechterarm verlamd raakte. Het is mogelijk dat meerdere beroertes Da Vinci steeds minder mobiel maakte, en dat Da Vinci uiteindelijk ook hieraan zou overlijden. Vasari beschreef de oorzaak van Da Vinci’s dood als een ‘’hevige aanval’’. Da Vinci kon met zijn linkerhand nog schilderen, maar de problemen met zijn rechterarm zouden wellicht kunnen verklaren waarom Da Vinci in zijn laatste jaren meerdere van zijn schilderijen niet af kon maken.

Da Vinci had een ‘’klauwhand’’

Anderen vermoedden dat Da Vinci wellicht aan de ziekte van Dupuytren leed. Dit zou betekenen dat het bindweefsel in zijn hand door de jaren verharde. Op 3 mei 2019 werden alle eerdere beweringen over Da Vinci’s hand echter tegengesproken in een rapport van een medisch tijdschrift. De twee Italiaanse artsen die het verslag schreven, beweerden dat Da Vinci op late leeftijd waarschijnlijk een zogeheten ‘’klauwhand’’ opliep. Een zenuw in de hand van Da Vinci zou mogelijk na een val bekneld zijn geraakt. 

Het onderzoek uit 2019 verwijst ook naar het portret van Da Vinci door de schilder Figino. De hand zou niet gekneld zijn, zoals gewoonlijk is bij patiënten van een beroerte. Daarnaast verwijzen zij naar het feit dat andere effecten na een beroerte nooit bij Da Vinci zijn beschreven, zoals gedeeltelijke verlamming aan één kant van het lichaam of cognitieve problemen. Daarnaast verwijzen de Italiaanse artsen naar een tekening uit 1505, waar Da Vinci de lier bespeelt. Dit zou betekenen dat Da Vinci rond 1505 waarschijnlijk niet aan de ziekte van Dupuytren leed. Een ongeluk, zoals een val zou eerder de schade aan Da Vinci’s rechterhand hebben veroorzaakt. 

De oogaandoening van Da Vinci

In 2018 schreef een neurowetenschapper van City University London dat Da Vinci wellicht een oogaandoening had. Vijf van de zes geanalyseerde portretten door Da Vinci laten zien dat de ogen niet recht stonden. De kunstenaar zou geleden hebben aan exotropie, hier is een oog meer naar buiten gekeerd dan de ander. Het enige portret waar de ogen recht stonden was De Mens van Vitruvius. Dit deed de onderzoeker vermoeden dat Da Vinci aan periodieke exotropie leed. Mensen die hier aan lijden kunnen wel rechtkijken, om de wereld in 3D te zien. Maar wanneer de persoon vermoeid raakt kan het oog echter wegdraaien, waardoor de wereld meer tweedimensionaal wordt. Dit zou een voordeel geweest kunnen zijn voor Da Vinci, omdat hij tussen 2D en 3D zou kunnen afwisselen. Wellicht hielp die kwaal de kunstenaar bij het schilderen, omdat de dingen die wij in 3D zien uiteindelijk toch op een tweedimensionaal oppervlak geplaatst moeten worden. Het succes van Da Vinci was dus volgens deze theorie wellicht te danken aan het feit dat hij wereld letterlijk op een andere manier zag.

Bronnen:

• Seeker: Did a Stroke Kill Leonardo da Vinci?
• Minnpost: Leonardo da Vinci may have damaged his right hand in a fall, doctors suggest
• ScienceNews: An eye disorder may have given Leonardo da Vinci an artistic edge
• Eureka Alert: An eye disorder may have given Leonardo da Vinci an artistic edge

Afbeelding:

• Francis I Receives the Last Breaths of Leonardo da Vinci: Jean Auguste Dominique Ingres [Public domain], via Wikimedia Commons
• Statue of Leonardo da Vinci in Florence: Photographer of the statue [Public domain], via Wikimedia Commons
• Salvator Mundi: Leonardo da Vinci [Public domain], via Wikimedia Commons