Gekwelde genialiteit: het leven van Ludwig van Beethoven

Ludwig van Beethoven (1770 - 1827) geldt als een van de belangrijkste componisten uit de Europese muziekgeschiedenis. Met zijn lange carrière vormde Beethovens werk een cruciale brug tussen de stijlperioden van de Weense Klassieken en de Romantiek. Hoe zag het leven van deze legendarische Duitse musicus eruit?

Ludwig van Beethoven was een gekweld genie. Alhoewel zijn enorme talent zich al vroeg in zijn leven openbaarde, ging Beethovens muzikale opleiding hand in hand met persoonlijk lijden.

Beethoven uit Bonn

De jonge Ludwig leerde de piano bespelen onder streng toezicht van zijn tirannieke vader, die bekendstond vanwege zijn overdadige alcoholmisbruik. Onder dreiging van fysiek geweld van Beethoven senior - die zijn zoon regelmatig sloeg tot het huilen aan toe, opsloot in de kelder, en verbood te slapen zodat hij langer kon “oefenen” - ontpopte Ludwig zich al snel tot een begenadigd pianist. Op zijn zevende trad hij voor het eerst op in zijn geboortestad Bonn; op zijn tiende werd hij aangenomen als organist aan het hof van de bisschop annex keurvorst van Keulen. Twee jaar later volgde zijn eerste gepubliceerde compositie: een verzameling werken voor de piano, waarin hij varieerde op een stuk van een andere componist.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Ludwig in Wenen

Om zijn muzikale ontwikkeling te stimuleren, werd de jonge Beethoven in 1787 voor een paar maanden naar Wenen gestuurd. De stad aan de Donau gold in deze jaren als centrum voor de Europese muziek, en was de standplaats van beroemde klassieke musici als Wolfgang Amadeus Mozart en Joseph Haydn. Alhoewel zijn familie hoopte dat Beethoven in het Habsburgse Oostenrijk kon studeren met Mozart, is nooit bewezen dat de twee titanen uit de Europese muziekgeschiedenis elkaar ontmoet hebben, laat staan dat ze samen hebben gestudeerd.

Op de terugweg naar Bonn sloeg het noodlot toe: de muzikant kreeg te horen dat zijn moeder op sterven lag. Na haar dood in 1787 ging het verder bergafwaarts met Beethovens vader, en werd de jonge Ludwig verantwoordelijk voor de zorg voor zijn twee jongere broers.

Toen Napoleons troepen in 1792 huishielden in Duitse Rijnland, besloot Beethoven definitief de overstap naar Wenen te maken. Eenmaal aangekomen in de Habsburgse hoofdstad, zou de Duitse componist zich onvoorwaardelijk storten op zijn muzikale ambacht. Hij bestudeerde de piano samen met Haydn, de kunst van de vocale compositie met Antonio Salieri, en de theorie van het contrapunt met Johann Albrechtsberger. De ster van Beethoven schoot als een raket omhoog, en in 1795 stond hij voor het eerst op de Weense planken met een opvoering van een van zijn pianoconcerten. Het Beethovenhuis in Bonn.

Doorbraak van een grootmeester

Tussen 1795 en 1802 werd Beethovens carrière gekenmerkt door succes na succes: zijn Eerste Symfonie ging in 1800 in première in de Weense Hofburg, hij verwierf naam en faam met zijn eerste collectie strijkkwartetten in 1800, en schreef klassiekers voor de piano als de Pathétique (1798) en de Maanlichtsonate (1801). Tegelijkertijd voltrok zich echter een stille tragedie in het leven van de musicus: hij werd doof. Ontnomen van zijn meest belangrijke zintuig, trok de briljante componist zich geleidelijk aan terug achter gesloten deuren, zich schamend voor zijn kwaal.

Ondanks zijn grote lijden, zou Beethoven tussen 1802 en 1816 nog talloze meesterwerken op papier zetten, zoals de Derde Symfonie (of Eroica) uit 1804, de iconische Vijfde Symfonie uit 1805, het Keizersconcert uit 1811, en het Aartshertogtrio (1811). Ondanks de enorme successen die Beethoven in zijn tweede, “heroïsche” periode boekte, nam zijn gehoor steeds verder af. Vanaf 1814 was hij bijna volledig doof.

Ondanks dit grote verlies, bleef Beethoven verder componeren. Zijn laatste periode begon vanaf 1816, en werd gekenmerkt door een avantgardistische insteek. Uit deze jaren stammen composities als de legendarische Hammerklavier uit 1818, de Negende Symfonie uit 1823, en het baanbrekende Strijkkwartet nr. 14 uit 1826. Getroffen door zijn doofheid, was de oude meester echter niet meer in staat te genieten van zijn eigen muziek. Na een lang en pijnlijk ziekbed stierf Ludwig van Beethoven in 1827 te Wenen - al zou zijn muziek zou nog eeuwen na zijn overlijden voortleven in concertzalen over de hele wereld. Hij werd 56 jaar.