De pesthuizen op Wieringen: Quarantaine in de 19e eeuw.
Tot de uitvinding van het vliegtuig was er slechts één vervoermiddel waarmee je alle continenten op de wereld kon bezoeken: de boot. Als zeeman kwam je dan ook in aanraking met allerlei volken en culturen. Naast de vracht, gingen er dan ook dikwijls souvenirs mee naar huis. Maar niet alles wat de zeelieden mee naar huis namen was welkom in Nederland. De zeevaart was namelijk ook de makkelijkste manier om ziektes te verspreiden. Men probeerde dit tegen te gaan door het opzetten van zogenaamde quarantainestations.
Quarantainestations in Nederland
Zeelieden die een ziekte onder de leden hadden of die onbekende ziekteverschijnselen vertoonden werden voor de zekerheid niet toegelaten in havensteden, maar moesten een tijd lang afgezonderd leven op locaties die speciaal voor hen gebouwd waren. Ook in Nederland zijn er enkele van deze quarantainestations geweest. De bekendste zijn die van Wieringen (vanaf 1806 tot halverwege de 19e eeuw) en Heijplaat bij Rotterdam (vanaf 1934 tot de Tweede Wereldoorlog).
Het eiland Wieringen
Wieringen, dat tegenwoordig onderdeel is van de Kop van Noord-Holland, behoorde tot de inpoldering van het Wieringermeer in 1930 tot de Waddeneilanden. De scheepvaart die vanaf de Noordzee kwam moest hier langs op hun route naar de havens aan de Zuiderzee. De Zuiderzee was niet diep genoeg voor de grote oceaanschepen, daarom werd op Texel of Wieringen de lading overgezet op kleinere schepen. Wieringen werd vanwege deze functie ook een plek waarop de bemanningsleden van de schepen konden worden geïnspecteerd op ziektes. Al in de 16e en 17e eeuw deed het gebied dienst als een soort quarantainegebied, die de Hollandse steden tegen epidemieën moest beschermen.
Pesthuizen
In 1806 werd er op het westelijke deel van Wieringen een officieel quarantainestation opgezet. Alle schepen die hun lading naar één van de Zuiderzeesteden zoals Amsterdam, Enkhuizen of Hoorn, moesten brengen, stopten aan de westkust van het eiland. Hier werden de schepen en de bemanning grondig geïnspecteerd. Bemanningsleden die iets onder de leden bleken te hebben moesten verplicht op het eiland blijven.
Op het eiland stonden meerdere barrakken waar de schepelingen werden ondergebracht. Door de bewoners werden deze barakken ook wel ‘de pesthuizen‘ genoemd. Verder stonden er een aantal woningen van medewerkers van het quarantainestation, een pakhuis en een ziekenhuis op het meest westelijke puntje van het eiland. De quarantaine-inrichting werd hermetisch afgesloten van de rest van het eiland. Vooral tijdens de cholera epidemieën in Europa verbleven er veel zieken in quarantaine. Op het eiland stierven in ruim 25 jaar zo’n tweehonderd mensen, die allemaal werden begraven op de nabijgelegen begraafplaats.
Quarantaineweg
Met de bouw van de Korte Afsluitdijk in 1920 werd de quarantaine-inrichting overbodig en zijn de barakken afgebroken. Tegenwoordig herinnert alleen de naam van de weg die door het gebied loopt nog aan het verleden van het eiland: de Quarantaineweg.
Leestip:
Per imperatief plakkaat – Overheid en pestbestrijding in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
Auteur: A.H.M. Kerkhoff
Uitgeverij: Verloren
ISBN: 9789087048105
Winkelprijs: €35,–
Bestel Per imperatief plakkaat
Afbeeldingen:
- Wikimedia Commons: A Situatie van de quarantaine plaats op het eiland Wieringen (…), Rijkswaterstaat (1838) [Public Domain]
- Wikimedia Commons: Wieringen 1909 300dpi [Public Domain]
Bronnen:
- Elsevier Weekblad: Quarantaine: ging Nederland al eens volledig op slot?
- Oneindig Noord-Holland: Schepelingen in quarantaine op Wieringen
- Historische Vereniging Wieringen: Quarantaine
- In Pago Wirense: Geschiedenis van Wieringen: de quarantaine
