Generaal Fritz Bayerlein en Luitenant Generaal Erwin Rommel inspecteren de Engelse krijgsgevangenen

Het beleg van Tobroek

In Noord-Afrika woedde in de Tweede Wereldoorlog een hevige strijd tussen de troepen van de geallieerden en de soldaten van Italië en Duitsland. De Duitse generaal Erwin Rommel probeerde met zijn Afrikakorps door te stoten naar Caïro om Egypte te veroveren, maar stuitte daarbij op de Libische stad Tobroek. Hij begon een belegering van de stad die maar liefst acht maanden zou duren.

Strategische havenstad

Al voor het begin van de Tweede Wereldoorlog had Duitsland een alliantie gevormd met Italië. In Noord-Afrika viel Italië vanuit zijn kolonie Libië het Britse protectoraat Egypte binnen. In eerste instantie boekten de Italianen flinke terreinwinst, maar in december 1940 lanceerden de Britten een tegenaanval. Hierbij ondervonden ze er geen sterke tegenstand, waardoor ze niet alleen de Italianen uit Egypte wisten te verdrijven, maar ook ver in het oosten van Libië wisten door te dringen.

Eén van die steden was Tobroek, een havenstad aan de Middellandse Zee. De stad was belangrijk omdat de bevoorrading van het leger sneller ging over zee dan over de wegen in het woeste binnenland. Hoewel de Italianen een sterke verdedigingslinie om de stad heen gebouwd hadden, werden ze in januari 1941 overrompeld door de geallieerden. Zo konden de Britten Tobroek vrij gemakkelijk innemen. Toch duurde de euforie niet lang.

Kaart van Tobroek

Het Afrikakorps

De Italianen kregen namelijk versterking van hun bondgenoot Duitsland. In februari 1941 stuurde de Duitse dictator Adolf Hitler luitenant generaal Erwin Rommel naar Afrika met zijn leger dat hij het Deutsches Afrika Korps noemde. Met behulp van deze versterkingen, werd bijna heel Oost-Libië heroverd door de Duitsers. Op 11 april stond Rommel met zijn leger voor de poorten van Tobroek. Deze poorten openden zich echter niet voor de Duitse bevelhebber, omdat het geallieerde garnizoen de opdracht had gekregen de stad koste wat het koste te verdedigen. Volgens de Britse regering stond er na een eventuele val van Tobroek niks meer tussen het Duitse leger en Caïro in.

Ingegraven

Zolang Tobroek niet gevallen was, kon Rommel Egypte niet binnenvallen. De geallieerden zouden hem immers van twee kanten kunnen aanvallen. Hij besloot daarom alles op Tobroek in te zetten en stuurde zijn bommenwerpers op de stad af. De Australische, Britse en Indische troepen die zich in de stad bevonden hadden zich echter op tijd ingegraven, waardoor het aantal slachtoffers beperkt bleef. Wat volgde was een maandenlange belegering, waarbij de geallieerden grotendeels onder de grond leefden.

De ‘Ratten van Tobroek’

Op paasmaandag 1941 deden de Duitsers een grootschalige aanval met grondtroepen. Ze ondervonden daarbij opvallend weinig weerstand en leken op een makkelijke overwinning af te stevenen. Toen vielen de geallieerden echter plotseling van alle kanten aan en zorgden voor een slachting onder de Duitse troepen. Het Afrikakorps was in de val gelopen.

Maar Rommel gaf de strijd niet op. De inname van de stad was tot dan toe mislukt, maar de Duitse troepen waren in de meerderheid en de geallieerden zaten als ratten in de val. Vroeg of laat moesten ze zich wel overgeven. In Nazi-Duitsland werd er in kranten gekopt over de ‘Ratten van Tobroek’. De geallieerden in de belegerde stad gingen zichzelf ook zo noemen, als een soort geuzennaam. De verdediging van de stad werd een erezaak en het moraal van de verdedigers zakte geenszins.

Loopgraven in Tobroek

Alles-of-niets aanval

Tobroek moest en zou vallen voor de Duitsers en daarom besloot Rommel 30 april tot een alles-of-niets aanval, waarbij duizenden militairen zich tegelijk naar de stad begaven. De geallieerden wisten hier echter van, omdat de Britse geheime dienst berichten van de Duitsers had ontcijferd. De Duitsers wisten enkele kilometers door de fortificaties heen te breken en leken opnieuw aan de winnende hand. Dit keer zouden de geallieerden niet opgewassen zijn tegen de overmacht van het Afrikakorps. De verdedigers kregen echter hulp vanuit onverwachte hoek. Er stak namelijk een zandstorm op, waardoor de inname van de stad een bijzonder hachelijke onderneming werd. Er kon geen gecoördineerde belegering meer plaatsvinden en meer dan duizend Duitse en Italiaanse soldaten kwamen om het leven. Vanuit Berlijn kreeg Rommel het advies om voorlopig van de inname van de stad af te zien.

Versterkingen

Het wachten was nu op nieuwe troepen om de impasse te doorbreken. De Britten kregen als eerste versterkingen en gebruikten die voor een nieuwe invasie van Oost-Libië. De Duitsers hadden hun handen vol aan deze invasie, wat ervoor zorgde dat Tobroek tijdelijk kon herstellen van de geleden schade in april. De gelegerde troepen werden vervangen door nieuwe soldaten uit Polen en het Britse Rijk. Toen de Duitsers echter ook versterkingen kregen, werden de Engelsen opnieuw uit Libië verdreven. In juni stonden de Duitse soldaten opnieuw voor de poorten van Tobroek. Na een paar maanden relatieve kalmte, begon Erwin Rommel in september 1941 opnieuw met een offensief. Ook dit keer lukte het hem echter niet om de stad te veroveren.

Geallieerde overwinning

Op 18 november 1941 voerde de Britse generaal Claude Auchinleck operatie ‘Crusader’ uit. Met dit offensief wist hij de Duitsers te verrassen en al snel braken de Britten door de Duitse linies heen. Mede dankzij de aanhoudende regen kostte de operatie aan beide kanten veel levens. Uiteindelijk kwamen de geallieerden als overwinnaars uit de strijd. Rommel moest zich uit Oost-Libië terugtrekken. Na acht maanden was de belegering van Tobroek ten einde. Hoewel het Afrikakorps de stad een half jaar later alsnog innam, wordt operatie ‘Crusader’ gezien als één van de eerste overwinningen van de geallieerden op de Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Afbeeldingen:

Wikimedia Commons: Bundesarchiv Bild 101I-785-0299-24A (...), Rijksarchief Duitsland, Moosmüller [CC BY-SA 3.0]
Wikimedia Commons: Tobruk trenches, Smith (Lt) No 1 Army Film & Photographic Unit [Public Domain]
Wikimedia Commons: AFR V2 D030 Tobruk, Élisée Reclus [Public Domain]