De uitvinding van het faxapparaat

De fax is door de digitalisering en de komst van het internet aan het einde van de 20e eeuw al een tijdje van het podium verdwenen, maar desondanks wordt het nog steeds gezien als een veilige en betrouwbare manier van communiceren. Veiliger en betrouwbaarder dan via het internet. Wat is het verhaal achter deze uitvinding?

De geschiedenis van de fax gaat helemaal terug tot het jaar 1843, dat jaar werd de eerste voorloper van de faxmachine ontwikkeld door de Schotse monteur, filosoof en uitvinder Alexander Bain. In de jaren daarvoor was hij al veelvuldig bezig geweest met het bedenken van een mechanisch faxapparaat om mee te communiceren. Vóór zijn uitvinding was het enkel mogelijk om door middel van een telegraafmachine morsecodes, dus stippen en streepjes, te versturen, die via kabels werden doorgegeven en bij de ontvanger op locatie weer werden gedecodeerd. Maar dit was voor Bain niet genoeg, hij bouwde dus voort op deze telegraafmachine.

Hij ontwikkelde een apparaat met een slinger dat een gestanst bericht in een metalen plaat als het ware ´scande´. De slinger nam het bericht op door de gaten op de metalen plaat af te tasten, waar de slinger het metaal raakte, ontstond er een elektrisch signaal dat via een draad naar de ontvanger werd gestuurd. Aan de kant van de ontvanger bewoog zo´n zelfde slinger over papier dat verkleurde wanneer er stroom doorheen ging. Hierdoor ontstond er een replica van het originele bericht. Hij kreeg in 1843 patent op zijn ´printmachine´.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Verbeteringen

De Engelse fysicus Frederick Bakewell maakte een aantal jaren later een verbeterde versie van het concept van de machine van Bain. Eén van de verbeteringen was dat hij de slinger van Bains machine verving met gesynchroniseerde, draaiende cilinders. Er werd met speciale inkt op een stuk metaalfolie getekend of geschreven en dat folie werd vervolgens om de cilinder heen gewikkeld. Net als bij de machine van Bain kon een metalen naald de metaalfolie aftasten en een elektrisch signaal doorsturen naar de ontvanger. Bakewell presenteerde zijn machine in 1851 op de wereldtentoonstelling.

De machine van Bakewell had echter wel wat problemen die ervoor zorgden dat het commercieel geen succes werd. De grootste problemen waren de synchronisatie van de cilinders en dat de zendende en ontvangende naalden tegelijkertijd op hetzelfde punt op de cilinder moesten beginnen.

Dat was de Italiaanse priester, fysicus en uitvinder Giovanni Caselli ook niet onopgemerkt gebleven. In 1860 bouwde hij voort op de machine van Bakewell en ontwikkelde hij zijn eigen machine, genaamd de pantelegraaf. Met zijn pantelegraaf was het mogelijk om via de normale telegraaflijnen handgeschreven berichten en foto´s te versturen. Hij maakte in tegenstelling tot Bakewell gebruik van een klok met een slinger die de stroom kon doorgeven of verbreken, zodat de naalden van de ontvanger en de zender in dezelfde pas bleven. Met zijn pantelegraaf konden in 1860 de eerste faxberichten verstuurd worden tussen Parijs en Lyon, elf jaar voordat de eerste telefoon werd uitgevonden.

Het verzenden van foto´s met een faxmachine

Ruim vier decennia later, in 1902, werd de volgende grote stap gezet in de ontwikkeling van de faxmachine. Dat jaar ontwikkelde de Duitse fysicus Dr. Arthur Korn de eerste functionele fotografische faxmachine, genaamd de Bildtelegraph. Hij maakte met zijn machine gebruik van lichtgevoelige seleniumcellen, waarvan de weerstand verandert bij blootstelling aan licht, in plaats van de slinger en gebruikte hierbij een speciale lamp als lichtbron. Een foto werd door deze lamp belicht op een transparante film en vervolgens op een glazen cilinder getekend en gescand.

De Bildtelegraph werd een enorm succes in Europa, dat kwam met name door een voorval in 1908. Door middel van de Bildtelegraph kon de politie een foto van een voortvluchtige juwelendief vanuit Parijs naar Londen verzenden, waarna de crimineel ook daadwerkelijk opgepakt kon worden.

De Belinograaf

Een aantal jaar na de uitvinding van Korn bedacht de Franse uitvinder Édouard Belin dat een dergelijk apparaat ook weleens nuttig zou kunnen zijn voor de journalistiek, met name voor het versturen van foto´s en nieuws over grote afstand. Hij ontwikkelde in 1907 een fototelegrafisch apparaat, ook wel de Belinograaf genoemd, waarmee foto's over grote afstanden verzonden konden worden via de telefoon of de telegraaf.

Fax

Door middel van een reflecterende lichtbundel werd het bericht of de foto door een foto-elektrische cel ingescand en vervolgens via een elektrische lamp in de ontvanger worden overgebracht op fotopapier, waarop een kopie van het origineel verscheen. De uitvinding van Belin werd vanaf 1914 gebruikt voor het verzenden van journalistieke berichten en foto´s. In 1924 ontwikkelde de Amerikaanse AT&T Corporation haar eigen versie van deze machine.

Draadloze radiotransmissie

De eerste draadloze manier om een fax te verzenden kwam er in 1926. Dat jaar creëerde de Radio Corporation of America (RCA) de zogenaamde Radiophoto, die documenten verstuurde met behulp van radiogolven. Ontwerper Richard H. Ranger van RCA was degene die deze draadloze, analoge methode uitvond, waarbij beelden met één kleurtint via hoogfrequente radiogolven verstuurd konden worden. Later dat jaar konden ook foto´s met meerdere kleuren verzonden worden.

In de loop van de jaren ´40 waren de radiofaxontvangers zodanig compact en praktisch gemaakt dat ze onder het dashboard van de telegrambezorgingsvoertuigen, de Telecars, van het communicatiebedrijf Western Union pasten.

Telefoontransmissie

In 1964 introduceerde en patenteerde Xerox Corporation wat velen beschouwen als de eerste gecommercialiseerde versie van het moderne faxapparaat, die gebruik maakte van het gewone telefoonnet, onder de naam Long Distance Xerography. Twee jaar later werd dit model vervangen door een machine die echt de norm zou gaan stellen voor de latere faxapparaten, genaamd de Magnafax Telecopier. Waar de Long Distance Xerography erg duur en moeilijk te bedienen was, was de Magnafax een stuk kleiner en maar twintig kilogram, dat was toentertijd relatief licht voor zo´n apparaat. Het apparaat was eenvoudig te bedienen en kon op elke standaard telefoonlijn worden aangesloten. De machine was in staat om een document in ongeveer zes minuten naar de ontvanger te verzenden.

In de loop van de jaren ´70 betraden steeds meer bedrijven wereldwijd de faxmarkt, met name de Japanse bedrijven kregen hierbij de overhand. Japan werd een leider in technologische innovatie op de faxmarkt en bracht enkele compacte uitvindingen op de markt. Naarmate de concurrentie op de markt evolueerde, werden faxapparaten steeds kleiner, praktischer en sneller.

Xerox bleef de faxmachine in de jaren daarna verbeteren, zo combineerde het bedrijf de faxmachine met kopieerapparatuur om de welbekende hybride machines te maken die konden kopiëren, scannen en faxen.

De faxmachine in de 21e eeuw

Door de komst van het internet in de jaren ´90 en de toenemende digitalisering werd de fax steeds minder nuttig en kreeg het steeds meer concurrentie van op internet gebaseerde alternatieven. Tegenwoordig worden faxapparaten af en toe nog gebruikt, onder andere als communicatiemethode in ziekenhuizen en apotheken. Op deze plekken wordt het faxapparaat nog steeds als een veilig en betrouwbaar communicatiemiddel beschouwd.