Donald Duck, een vrolijke oorlogsveteraan

De meeste mensen kennen Donald Duck nu als de ietwat klunzige eend in een matrozenpakje. Ondanks dat ‘oom Donald’ zo nu en dan wat lichtgeraakt uit de hoek kan komen, heeft hij toch een reputatie als vrolijke vriend. Dat was wel eens anders. Donald Duck is de hoofdpersoon geweest in een propaganda-offensief tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Vrolijke propaganda

In 1942 verschenen al een aantal korte propagandafilmpjes waarin Donald wordt meegezogen in de oorlog. In Donald gets drafted wordt de eend opgeleid tot soldaat en in The vanishing private zien we hoe Donald zijn kennis en kunde van camouflage tot in perfectie beheerst. Hoewel de doelen van die films alles behalve vredelievend waren, zijn de films nog redelijk vrolijk. Schrijver Carl Barks was zelf tamelijk pacifistisch ingesteld en doorspekte zijn scripts voor de filmpjes met satire waarin hij de legerleiding op de hak nam en een statement maakte tegen de glamoureuze voorstelling van het soldatenleven dat het Amerikaanse ministerie van defensie verspreidde.

Der Führers Face

Maar dat veranderde in 1943. Toen verscheen de korte Disneyfilm Der Führers Face, waarin we Oom Donald terugzien in een heel wat minder vrolijke sfeer. In de film wordt Donald door een fanfarebandje, bestaande uit de Italiaanse dictator Mussolini, de Duitse nazi-top Hitler, Himmler, Göring en Goebbels en de Japanse politicus Tojo van zijn bed gelicht.

Onder dwang van bajonetten wordt Donald te werk gesteld in de oorlogsindustrie, waar hij allerhande oorlogstuig in elkaar moet draaien, terwijl hij keurig salueert, of de hitlergroet brengt, voor de portretten van de figuren die hem uit zijn bed rammelden. Ook tijdens zijn vrije dag wordt Donald niet met rust gelaten, want dan moet hij eervol ‘vrijwilligerswerk’ doen voor de Führer. Uiteindelijk stort Donald fysiek en mentaal volledig in door het harde werk.

Gelukkig blijkt alles slechts een nachtmerrie en als Donald wakker schrikt, ligt hij veilig in zijn bed. Hoewel, veilig? In de schaduw ziet hij een schim die een Hitlergroet lijkt te brengen. Angstig heft ook Donald zijn rechterarm, maar gelukkig is het geen kwaadaardige nazi die Donalds slaapkamer is binnengedrongen, maar een model van het Vrijheidsbeeld.

Donald Duck ten oorlog

De film werd niet alleen gebruikt om mensen te motiveren voor de oorlog, maar had ook als specifiek doel de bevolking te stimuleren om obligaties, war bonds, te kopen. De film was een succes. Hoeveel van die war bonds verkocht zijn, is niet bekend, maar de film zelf was een daverend succes. De film kreeg zelfs een Oscar toebedeeld.

Het succes smaakte blijkbaar naar meer, want in 1944 verscheen er nog een propagandafilm met Donald Duck in de hoofdrol. In de film Commando Duck trekt Donald ten strijde tegen de Japanners. Niet als weerloos slachtoffer van een dictatoriaal regime, maar als strijdend soldaat. Dat leverde Donald Duck de twijfelachtige eer op het enige ‘reguliere’ Disneyfiguur te zijn dat daadwerkelijk oorlog heeft gevoerd.

Disney’s reactie

Uiteindelijk was Disney zelf daar ook niet blij mee. Kort nadat de Der Führers Face een Oscar kreeg, trok Disney de film terug. Disney zelf wilde geen aandacht meer voor de oorlogsfilms. Daardoor duurde het nog tot 2004 voordat de film beschikbaar werd voor thuisgebruik.

Met Carl Barks als verhalenschrijver en tekenaar ontwikkelden de strips van Donald Duck zich tot de verhalen die iedereen met een Donald Duck abonnement zal kennen. Dagobert Duck, Willie Wortel, de Jonge Woudlopers en Guus Geluk kwamen allemaal uit de fantasie van Carl Barks. Van Donalds oorlogsverleden was al niets meer merkbaar toen in 1952 de Nederlandse eerste editie van het tijdschrift verscheen. En dus kan Donald zich als Disneys enige oorlogsveteraan, zijn eigen magazine toch een ‘vrolijk weekblad’ noemen.