Operatie Walküre: militaire staatsgreep tegen de Führer

Op 20 juli 1944 ontplofte er een bom in Wolfsschanze, het militaire hoofdkwartier van Adolf Hitler. Claus Graf Schenk Von Stauffenberg pleegde hiermee een moordaanslag op de Führer, als onderdeel van operatie Walküre. Dit plan was opgezet door een samenzwering van Duitse Wehrmachtofficieren. Gedesillusioneerd door de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog was deze groep van plan om Hitler te vermoorden. Vervolgens zouden ze een poging wagen om de macht grijpen en een einde aan de oorlog te maken.

Conservatieve officieren

Bijna alle deelnemers van dit complot hadden een aristocratische of conservatieve achtergrond. Vanwege verschillende motieven hadden deze officieren zich gedurende de oorlog van het Nazibewind afgekeerd. Sommigen, zoals Goerdeler en Von Tresckow walgden van het antisemitische beleid van de Nazi’s. Daarentegen hadden anderen, zoals Stülpnagel, de Jodenvervolging juist enthousiast gesteund. Hun reden voor deelname aan dit complot was een stuk pragmatischer. Het was hen namelijk duidelijk geworden dat Duitsland de oorlog zou gaan verliezen. Door Hitler van het toneel te verwijderen, hoopten ze Duitsland te kunnen behoeden voor de totale vernietiging.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Claus Graf Schenk Von Stauffenberg

Claus von Stauffenberg Stauffenberg zelf was carrièreofficier uit een adellijk geslacht. In 1939 juichte hij Hitlers invasie van Polen nog enthousiast toe. Maar toen hij getuige werd van de gruwelen die het Duitse leger aan het Oostfront beging, groeide zijn afkeer van het Nazibewind. Tijdens gevechten in Noord-Afrika raakte hij zwaargewond. Hij verloor hierbij een oog, zijn rechterhand en twee vingers van zijn linkerhand. Na zijn thuiskomst in Duitsland raakte hij betrokken bij de verzetsgroep rondom Von Tresckow. Toen Von Stauffenberg in 1944 tot commandant van Duitse het reserveleger werd benoemd, gaf dit hem een centrale positie in het complot. Door deze positie was hij namelijk een van de weinige samenzweerders die regelmatig toegang had tot Hitler.

Operatie Walküre

Stauffenbergs positie bood ook nog op een ander terrein nieuwe kansen. Het reserveleger was namelijk in Duitsland gestationeerd om een potentiële opstand de kop in te drukken. De orders hiervoor waren vastgelegd onder de codenaam ‘Operatie Walküre’. Stauffenberg en zijn samenzweerders pasten deze order echter in het geheim aan. In plaats van een burgeropstand zou deze operatie nu worden gebruikt om een zogenaamde staatsgreep van de SS en de partijtop te verijdelen. Deze orders zouden na Hitlers dood in werking worden gezet. Na de succesvolle moordaanslag moest het reserveleger de belangrijkste Duitse steden bezetten, de SS-eenheden ontwapenen en de partijkopstukken arresteren.

Verschillende pogingen

In de jaren 1943-44 waren er door de samenzweerders al meerdere pogingen gedaan om de Führer op te blazen. Deze waren echter allemaal op niets uitgelopen. Dit kwam deels door domme pech, en deels door Hitlers gewoonte om op het allerlaatste ogenblik zijn plannen te wijzigen. Ook bij de aanslag van Stauffenberg zouden beide factoren een grote rol spelen.

Aanslag in Wolfschanze

Toen Stauffenberg op 20 juli 1944 in Wolfsschanze aankwam, bleek Hitlers strategische bespreking te zijn verplaatst. Vanwege het warme weer vond het overleg niet in de ondergrondse bunker plaats, maar in plaats daarvan in een houten blokhut. Toch liep Stauffenberg gewapend met een koffer met een tijdbom erin de volle vergaderzaal binnen. Hij plaatste de koffer onder de tafel en vijf minuten later verliet hij de zaal, met als excuus dat hij een telefoontje moest plegen. Toen hij tien minuten later de bom zag exploderen, was hij ervan overtuigd dat niemand in de zaal de explosie kon hebben overleefd. Daarop vertrok hij naar Berlijn, om de staatsgreep in beweging te zetten.

Staatsgreep mislukt

Vier mensen hadden de explosie inderdaad niet overleefd, maar Hitler was er slechts met lichte verwondingen vanaf gekomen. Na Stauffenbergs vertrek was de koffer namelijk omgevallen, waarna een officier hem tegen een tafelpoot had gezet. Dit dikke stuk hout beschermde Hitler tegen de klap. Daarnaast explodeerde de bom in een bovengrondse blokhut, waar de drukgolf meteen uit kon ontsnappen.

Wolfsschanze 20 juli 1944

Het lot van de samenzweerders

Omdat alleen von Stauffenberg het reserveleger in beweging kon zetten, moesten de samenzweerders tot drie uur na de aanslag wachten voor de coup van start kon gaan. Deze vertraging bleek de doodsteek voor hun plan. Goebbels kondigde die avond over de radio aan dat Hitler de explosie had overleefd. Kort daarna sprak de Führer zelf het Duitse volk toe. Daarmee was het lot van de samenzweerders bezegeld.

Samenzweerders geëxecuteerd

Stauffenberg en zijn kameraden werden gearresteerd door aan Hitler trouw gebleven troepen. Nog diezelfde dag werden ze door een haastig opgezette krijsraad berecht en gefusilleerd. De daaropvolgende maanden opende het Nazibewind de jacht op de rest van de samenzweerders. De autoriteiten arresteerden uiteindelijk 7.000 mensen, waarvan er 4.980 werden geëxecuteerd. Hitler zou uiteindelijk nog negen maanden blijven leven. Pas op 30 april 1945 beroofde hij zichzelf van het leven in een Berlijnse bunker.