Atatürk: vader van de Turken
Hij is de grondlegger van het huidige Turkije en heeft van zijn landgenoten de eervolle bijnaam Atatürk gekregen, vader van de Turken. Hij is nog steeds een grootheid in Turkije en in alle openbare gebouwen is een portret van hem aanwezig. Daarnaast is in de Turkse media openbare kritiek op Atatürk verboden. Maar wie was deze Atatürk precies? Hij werd in ieder geval geboren als Mustafa, waarschijnlijk op 19 mei 1881.
In de tijd dat Mustafa geboren werd, bestond het Ottomaanse Rijk nog. Dit was een groot rijk dat onder leiding van Turkije stond. Zijn geboorteplaats was Thessaloniki, gelegen in het huidige Griekenland, dat toen ook nog bij het Ottomaanse Rijk hoorde. Mustafa kreeg op de militaire opleiding die hij volgde van zijn wiskundeleraar de bijnaam Kemal, om hem te onderscheiden van de andere Mustafa’s in zijn klas. Hij was al op jonge leeftijd geïnteresseerd in de politiek en via het leger kwam hij bij de Jonge Turken terecht, een Turkse nationalistische groepering die ontevreden was over de situatie in het Ottomaanse Rijk. Ze waren vooral ontevreden omdat sultan Abdülhamit II regeerde als een conservatieve dictator. Mustafa Kemal klom op tot officier en kwam zo in de de leiding van de Jonge Turken terecht.
Successen in het leger
De Jonge Turken pleegden in 1908 een staatsgreep. Ze wilden Turkije moderniseren, het Turks nationalisme bevorderen en een parlementaire democratie in het leven roepen. Ze zetten Abdülhamit II af en vervingen hem door zijn broer Mehmet V, die heel weinig macht overhield. In de Eerste Wereldoorlog vocht Mustafa Kemal mee in de beroemde Slag om Gallipoli (1915-1916), die uitmondde in één van de grootste overwinningen van de Turken in deze oorlog. Deze ging uiteindelijk wel verloren en grote delen van het Ottomaanse Rijk werden bezet door de Geallieerden. In 1920 kwam een groep Turkse militairen geleid door Mustafa Kemal in opstand tegen zowel de sultan als de Geallieerden, omdat de Turken naar aanleiding van het verdrag van Sèvres uit 1920, weinig grondgebied en zeggenschap overhielden. Zijn onafhankelijkheidsleger behaalde grote overwinningen en in 1923 werden de buitenlandse troepen definitief verdreven. Op 24 juli 1923 was Turkije geheel onafhankelijk.
Stichting Turkije
In hetzelfde jaar schafte Mustafa Kemal het sultanaat af en stichtte hij de Republiek Turkije. Tegelijk stelde hij de scheiding tussen geloof en staat in. Hij maakte Ankara de hoofdstad, op dat moment nog een klein dorp. Hij werd als president nog populairder onder de Turken dan hij al was. Er was ook wel kritiek op hem, met name van de conservatieve Islamitische geestelijken die het absoluut niet eens waren met de invoering van de seculiere staat. Ook hadden de etnische minderheden in Turkije het onder het bewind van Atatürk niet gemakkelijk. Omdat hij streefde naar een sterke Turkse, nationalistische, staat werden minderheden zoals de Koerden en de Grieken in zijn regeringsperiode onderdrukt.
Hervormingen
Atatürk voerde allerlei hervormingen door in Turkije. Zo verving hij in 1928 het Arabische alfabet door het Latijnse alfabet en voerde hij in 1934 het vrouwenkiesrecht in. Ook bevorderde hij het volgen van onderwijs door vrouwen en voerde hij algemene gelijkheid tussen mannen en vrouwen in. Door dit soort hervormingen liet hij zien het Westen echt als voorbeeld te beschouwen. Hij liet ook de Koran in het Turks vertalen. Dit was bijzonder omdat de Koran tot dat moment slechts in het oud-Arabisch beschikbaar was. In 1934 kreeg Mustafa Kemal de eretitel 'Atatürk' van het Turkse parlement. Er werd ook bepaald dat niemand anders deze titel ooit kon krijgen.
Privéleven en overlijden
Atatürk trouwde in 1925 met Latife Ussaki maar hun huwelijk was van korte duur. In 1925 scheidden de twee al weer. Zowel zij als Atatürk zouden nooit hertrouwen. Wel adopteerde Atatürk twaalf dochters en één zoon. Eén van zijn dochters zou hoogleraar worden en een andere van zijn dochters, Sabiha Gökcen, werd de eerste vrouwelijke gevechtspiloot ter wereld. Mustafa Kemal Atatürk stierf op 10 november 1938 op 57-jarige leeftijd aan de gevolgen van levercirrose. In Ankara is een speciaal mausoleum voor hem gebouwd en Atatürk wordt nog jaarlijks herdacht in Turkije.
