Centralia: een stad in vuur en vlam

Een welvarend stadje dat in een hel op aarde verandert, klinkt onwaarschijnlijk. Toch is dit voor de voormalige inwoners van het stadje Centralia in Pennsylvania al jaren werkelijkheid. Onder de stad staat namelijk al meer dan vijftig jaar een kolenmijn in brand

Steenkool rondom Centralia

Centralia ontstond midden negentiende eeuw, nadat ontdekt werd dat er in de regio veel steenkool werd ontdekt. In 1856 openden dan ook de eerste twee steenkoolmijnen in de stad, de stad liep vol en had al snel zo’n 2700 inwoners. Dat was het hoogtepunt van het stadje, want later nam het aantal inwoners af door de vele mijnwerkers die naar het front van de Eerste Wereldoorlog werden gestuurd. In de late jaren van 1920 deed de Grote Depressie ook niet veel goeds voor Centralia. Door de depressie was er minder vraag naar steenkool en dus waren er minder mijnwerkers nodig. Vijf grote mijnen moesten sluiten omdat ze niet genoeg steenkool konden verkopen en dat leidde tot een enorme crisis in de stad. Veel inwoners kwamen zonder werk te zitten en veel van hen trokken de oude leegstaande mijnen in om daar zelf op zoek te gaan naar steenkool. Omdat niemand in de gaten hield wie waar groef en veel van deze illegale mijnwerkers nauwelijks ervaring hadden, werd dit al snel een onoverzichtelijke situatie. Veel mijnen stortten in doordat illegale mijnwerkers op de verkeerde plekken groeven, waardoor het te gevaarlijk werd om hier nog te werken, laat staan dat toezichthouders zich nog in de mijnen begaven. De ingestorte mijnen werden door de overheid afgesloten voor de inwoners, al zagen veel inwoners nog wel een manier om de oude mijnen te gebruiken: bijvoorbeeld als vuilstortplaats

Brand breekt uit

In 1962 ontstond de brand die 99% van de inwoners uit de stad heeft gejaagd. Van de 2000 inwoners bleven er dus maar tien over. Maar hoe kwam dit? Daar zijn veel verschillende theorieën over, waaronder ook complottheorieën waar we later in dit artikel verder op ingaan. De meest plausibele theorie is dat in mei, 1962 de stad verschillende brandweerlieden naar de vuilnisbelt van de stad had gestuurd, dit was een jaarlijkse schoonmaak. Normaal werd het afval uit de put weggevoerd, maar dit jaar werd de vuilnisbelt voor het eerst verbrand, dit zou sneller en makkelijker moeten gaan. Het verbranden van het vuil gebeurde toevallig net naast een verlaten mijn. Hoewel de brandweerlieden wisten dat ze vlakbij een verlaten mijn zaten, werd er niks met die informatie gedaan, aangezien iedereen ervan uit ging dat dit toch een verlaten en ingestorte mijn was. De brandweerlieden kozen er daarom ook voor dat ze de brand niet volledig te blussen, maar te wachten tot de brand vanzelf uitdoofde als al het afval was opgebrand. De brand vond echter een weg naar de mijn in en daar bleek nog heel wat brandbare steenkool in te zitten. De kolen vatten vlam en het vuur werd al snel onhandelbaar. Door alle illegale tunnels en instortingen, wist niemand meer waar er gangen liepen en omdat alle mijnen met elkaar verbonden waren, kon het vuur overal brandstof en zuurstof vandaan halen. Via houten stutten en steenkool die nog in de tunnels zat, kon het vuur zich snel verspreiden.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Wat deed de overheid?

Na het uitbreken van de brand deed de brandweer twee grote pogingen het vuur te blussen, maar zonder succes. Een onderzoek naar een derde poging werd uiteindelijk gestopt. Uit dat onderzoek bleek dat het blussen van de brand zou zo’n 7 miljoen dollar zou gaan kosten en levensgevaarlijk zou zijn. Daarnaast dacht men nog altijd dat de brand wel uit zichzelf zou doven als het zuurstof werd afgesloten door de mijn dicht te maken van buitenaf. Niemand wist dat het doolhof van mijngangen immens was en dat de brand daardoor nog lang van zuurstof voorzien zou zijn.

Een ontdekking eind jaren 70 drukte iedereen met de neus op de feiten. Een eigenaar van een tankstation registreerde een ongewoon hoge temperatuur in een van de ondergrondse brandstoftanks van zijn tankstation. Wat bleek? Onder zijn tankstation lagen oude mijngangen die inmiddels in brand waren gevolgen. Een paar jaar later rapporteerden bewoners stank en verzakkingen. Een kind viel in een rokend zinkgat dat door het vuur was ontstaan en doordat hij zich nog net aan een boomwortel kon vastgrijpen, werd hij ternauwernood gered. De brand was dus na meer dan twintig jaar nog altijd niet uit.

De overheid besloot dat het onmogelijk was om de brand te blussen en kon niets anders dan het in de gaten houden met metingen. Maar langzaam werd de situatie erger, er ontstonden steeds meer zinkgaten en scheuren in de grond, waar vaak giftige gassen uit kwamen. De enige oplossing voor de overheid was om de inwoners te laten verhuizen. In 1984 begon de overheid de eerste vrijwilligers uit te kopen. De eerste verhuizingen waren nog vrijwillig, maar al gauw werden die verplicht, de situatie was té onveilig. Velen wilden echter niet weg. Een deel van de inwoners begon daarom een demonstratie en een rechtszaak waarin zij complottheorieën voorlegde als bewijs dat de overheid achter de brand en het vertrek van de inwoners zaten.

Hoe kon de mijnbrand in Centralia ontstaan?

Hoe de brand precies is ontstaan, wordt nog altijd betwist. Naast het verhaal van de vuilverbranding, zijn er ook theorieën die claimen dat de brand al veel ouder is. In de jaren 20 en 30 woedde in een nabijgelegen mijn ook een grote brand en die zou nooit zijn geblust. Daarnaast zijn er theorieën die claimen dat nieuwe illegale boringen of misschien zelfs baldadige jeugd met vuurwerk de oorzaak zou zijn.

Er zijn door de jaren heen ook veel complottheorieën ontstaan over de brand in Centralia. Zo is bijvoorbeeld een van de bekendste en meest waarschijnlijke theorie dat de overheid de brand expres zijn gang heeft laten gaan zodat de inwoners van Centralia zouden verhuizen. De overheid kon daardoor geld krijgen door de stad en de huizen weer terug te kopen. En niet al te onbelangrijk, om vrije toegang tot de mijnen te krijgen. Want wat zou moeten blijken? In de mijnen bevond zich niet alleen maar gewone steenkool maar ook antraciet, een soort steenkool die een veel hogere waarde heeft dan gewone steenkool. Deze theorie werd dan ook gebruikt door de laatste inwoners als argument in de rechtszaak om niet te hoeven verhuizen. De complottheorie werd niet geloofd, maar de laatste inwoners mochten toch nog blijven, al mogen zij hun huis en grond niet meer verkopen of laten erven door hun kinderen.

Brand in Centralia niet uniek

Hoewel het verhaal van Centralia uniek klinkt, is dat niet zo. In 2010 schatten de Amerikaanse autoriteiten dat er alleen al in de VS meer dan honderd kolenmijnen in brand staan. Veel zijn ontstaan als gevolg van natuurbranden die doorsloegen in mijnen, maar een aantal zijn ook door mensen ontstaan.

De brand in Centralia is wel een van de meest bekende branden. Hoewel de meeste huizen van Centralia inmiddels zijn afgebroken, trekken veel toeristen naar het stadje, om de dampende gaten in de grond te bekijken.

Of en wanneer de brand onder Centralia ooit zal doven is niet bekend. Geologen schatten dat het nog meer dan een eeuw kan duren voordat het vuur uit is, en ook daarna kunnen er nog jarenlang verzakkingen plaatsvinden en giftige dampen uit de grond komen. Centralia is voorlopig nog onbewoonbaar.