De eeuwenoude Sonnenborgh benoemd tot ‘Historic Site’ vanwege historische wetenschappelijke doorbraken
De European Physical Society (EPS) heeft Sonnenborgh met de prestigieuze titel ‘Historic Site’ geëerd. Voorzitter van de EPS, Petra Rudolf, zei tijdens de onthulling van een plaquette op de gevel van Sonnenborgh zo “de herinnering aan de buitengewone bijdrage van Sonnenborgh aan de natuurkunde” in leven te houden. Maar waar verdient Sonneborgh deze titel, die pas twee keer eerder in Nederland is toegekend, eigenlijk aan?
De Sonnenborgh was oorspronkelijk een verdedigingswerk dat door keizer Karel V halverwege de 16de eeuw werd aangelegd. In de loop van de jaren kreeg het bastion ook een steeds grotere rol in de wetenschap.
Geschiedenis van Sonnenborgh
In 1544 werd Sonnenborgh als één van de in totaal vier bastions die Utrecht moest beschermen van vijandige indringers, gebouwd door de Utrechtse ‘stadsmetselerijemeyster’ Willem van Noort. Dat het bolwerk voor meer dan alleen militaire doeleinden gebruikt kon worden, bleek al in 1639. Het verdedigingswerk werd toen door de Nederlandse hoogleraar plant- en geneeskunde Henricus Regius voorzien van een academische kruidentuin. Rond 1695 werd er ook een chemisch laboratorium gevestigd.
Het KNMI en Buys Ballot
Terwijl het verouderde bastion haar rol in de verdediging van Utrecht was verloren, verwierf Sonnenborgh in de 19de eeuw een positie van wetenschappelijk belang. In 1851 kwam de natuurkundige Christopher Buys Ballot op het idee om boven op het bolwerk een sterrenwacht en een weerkundig instituut te bouwen. Op 15 september 1853 werd de eerste steen door koning Willem III gelegd en een klein jaar later, op 31 januari 1854, werd er het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI) opgericht.
Sterrenkunde en Ruimteonderzoek
In 1897 verhuisde het KNMI naar De Bilt. Sonnenborgh verloor haar wetenschappelijk belang echter niet. Het sterrenkundig instituut bleef in het inmiddels eeuwenoude bastion en met name het zonneonderzoek van Marcel Minneart en Kees de Jager in de 20ste eeuw zorgde ervoor dat het sterrenkundig instituut op Sonnenborgh opnieuw uitgroeide tot een plek van wetenschappelijk belang. In 1961 richtte Kees de Jager er het Laboratorium voor Ruimteonderzoek op, dat later het Netherlands Research Institute for Space Research zou gaan heten.
Sonnenborgh, dat tegenwoordig een museum en publiekssterrenwacht is, kreeg vanwege deze buitengewone bijdrage aan de wetenschap de titel ‘Historic Site’ van het EPS. Directeur van Sonnenborgh Maarten Reichwein zei daarover vereerd te zijn en “Met deze toekenning is er nog meer waardering voor Sonnenborgh en de onderzoekers die op Sonnenborgh een bijdrage hebben geleverd aan de wetenschap.”
Bronnen:
- KNMI: Uitleg over Buys Ballot
- DUIC: Sonnenborgh benoemd tot 'Historic Site' vanwege buitengewone bijdrage aan natuurkunde
- Sonnenborgh: Erkenning historisch belang Sonnenborgh
Afbeeldingen:
- Afbeelding 1: Onthulling EPS-plaquette Sonnenborgh, foto: Marieke Wijntjes
- Afbeelding 2:Gezicht over de stadsbuitengracht te Utrecht op het bastion Zonnenburg met het Meteorologisch instituut en de Sterrenwacht. Tussen 01 januari 1850 en 31 december 1857. [Public Domain] via Wikimedia Commons
- Afbeelding 3: EPS-plaquette, foto: Marieke Wijntjes
