Aanval van de Franse overheid op de vrijheid van drukpers

De geschiedenis van persvrijheid

De persvrijheid over de hele wereld verslechterd doordat de economische en politieke druk op de vrije media toeneemt. De World Press Freedom Index spreekt daarom ook over een moeilijke situatie, terwijl journalisten en andere vrije denkers door de eeuwen heen juist hard hebben gevochten voor de vrijheid van publicatie. Hoe heeft persvrijheid zich ontwikkeld?

Eeuwenlang werden kritische ideeën verboden door machthebbers. Een historische doorbraak vond plaats in de 18e eeuw, toen verlichtingsdenkers de traditionele machtsorde begonnen te doorgronden en te veroordelen. De kracht van de pen bleek groter dan die van de censuur. In deze tijd werd het idee van persvrijheid geboren.

Eerste voorzichtige persvrijheid

De verlichtingsdenker Voltaire (1694-1778) schreef over de vrijheid van meningsuiting het volgende: “Ik verafschuw wat u zegt, maar ik zal uw recht om het te zeggen met mijn leven verdedigen”. Zowel ondergronds als bovengronds circuleerden teksten die kritiek bleven uitten op censuur en politieke leiders. Koninklijke autoriteiten konden het tij lastig keren.

Franse Revolutie verspreidt ideeën

Het duurde echter tot de Franse Revolutie tot veel verlichtingsideeën werden toegepast. Vrijheid was immers één van de drie belangrijkste doelen van de revolutie. In 1814, onder invloed van het Napoleontische Frankrijk, nam het bezette Nederland ook een artikel op in de nieuwe grondwet waarin persvrijheid vermeld stond.

Aangezien Napoleon in 1815 bij Waterloo beslissend werd verslagen, kwamen de koninklijke families weer aan de macht. Hiermee keerde ook de staatscensuur terug. Een nieuwe wijdverspreide revolutie in 1848 was nodig om onder andere persvrijheid definitief op te nemen in een grondwet.

Het Revolutiejaar

In heel Europa vonden in 1848 revoluties plaats en daarom werd het toepasselijk het revolutiejaar genoemd. De burgers die in opstand kwamen eisten niet alleen persvrijheid, maar ook een einde aan horigheid en meer invloed in regeringen. De opstanden tegen de macht van de aristocratie werden overal neergeslagen, maar de tienduizenden doden waar niet voor niets.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Parlementaire democratie

De massale roep om meer democratie moest wel serieus genomen worden door de koningen en andere politieke leiders. Horigheid kwam eindelijk ten einde in Oostenrijk en Hongarije, in Denemarken werd de absolute monarchie afgeschaft en Nederland werd een parlementaire democratie.

Een onderdeel van de parlementaire democratie was de nieuwe grondwet die aangenomen werd. In het artikel over persvrijheid staat: “Niemand heeft voorafgaand verlof nodig om door de drukpers gedachten en gevoelens te openbaren, behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet”. Dit betekent dat iedereen vrij is om zijn of haar mening te uiten via de pers zonder eerst toestemming te hoeven vragen aan de overheid. Tegenwoordig vallen ook de moderne media onder deze wet van persvrijheid.

Moderne Persvrijheid

Op dit moment staat Nederland op nummer 3 in de World Press Freedom Index 2025. Noorwegen staat op nummer 1 van de lijst. China, Noord- Korea en Eritrea bekleden de laatste plaatsen. Hoewel fysieke aanvallen op journalisten de meest zichtbare schendingen van de persvrijheid zijn, vormt de economische druk ook een groot probleem. Daardoor wordt de wereldwijde staat van de persvrijheid nu voor het eerst in de geschiedenis van de Persvrijheidindex gezien als een moeilijke situatie.

Dat persvrijheid niet vanzelfsprekend is, bleek ook toen de Amerikaanse president Donald Trump afgelopen week de mediaregels aanscherpte. Daarmee wordt het voor media verboden om informatie te publiceren die niet officieel door het ministerie van Defensie is vrijgegeven. Amerikaanse media, waaronder The Washington Post, Reuters en Fox News weigerden om deze nieuwe regels te tekenen. Hierdoor moesten de journalisten het Pentagon verlaten. Dit deden ze uit protest in grote groepen met verhuisdozen in hun hand. Het Pentagon is niet van plan de regels terug te draaien, omdat ze van mening zijn dat dit het beste is voor de veiligheid van het land.