De oorsprong van de paashaas

Al voor lange tijd is de paashaas een symbool voor Pasen. We vinden het niet gek om chocolade hazen te zien rond Pasen en om paaseieren te schilderen en te verstoppen. Maar wat hebben de paashaas en paaseieren eigenlijk met elkaar te maken? En heeft de paashaas wel iets met het christendom te maken?

De haas als symbool voor de verrijzenis van Christus

Op kunstwerken die de dood of herrijzenis van Christus afbeelden zijn geen hazen of konijnen te vinden. In Bijbelvers Leviticus 11:6 wordt de haas zelfs als een onrein dier beschreven: ‘’En den haas, want hij herkauwt wel, maar verdeelt den klauw niet; die zal u onrein zijn.’’ Daarmee zou je de haas niet als een positief symbool in de christelijke symboliek verwachten. Toch is de haas vaak op christelijke kunstwerken afgebeeld als een symbool voor wedergeboorte en verrijzenis. Dit zou dus al een associatie kunnen verklaren tussen de haas en de herrijzenis van Christus. 

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Hazen als symbool voor Maria

Zowel de haas als het konijn worden soms geassocieerd met Maria. Dit komt misschien omdat een haas voor een tweede keer bevrucht kan raken terwijl zij nog zwanger is van het eerste nestje. Het is dus niet gek dat de haas een symbool is voor bijzondere zwangerschappen. Op het schilderij Madonna del Coniglio van Titiaan uit 1530 is Maria met een wit konijn te zien. Maria is hier met onder anderen Christus als kind afgebeeld. Onderzoekers denken dat het konijn hier vruchtbaarheid symboliseert en de witte vacht van het diertje de puurheid en onschuld van Maria.

Driehazensymbool

In meerdere christelijke kunstwerken wordt er een symbool van drie hazen gebruikt, waar de diertjes aan hun oren met elkaar zijn verbonden, vooral in Engeland. Alleen al in het Engelse graafschap Devon is het driehazensymbool in zeventien kerken te vinden. Het oudst bekende gebruik van het symbool binnen een religieuze context is te vinden op de muren van een boeddhistische grottempel in Dunhuang, China. Hoe het symbool vervolgens in christelijke symboliek terechtkwam, is niet duidelijk. Sommige onderzoekers denken dat het gebruik van het driehazensymbool zich verspreidde via de Zijderoute, en zo dus ook in Europa terecht kwam. Het driehazensymbool is een voorbeeld van een Triskelion, een symbool van drie verbonden figuren. Symbolen als deze worden binnen het christendom gebruikt om de drie-eenheid voor de Vader, de Zoon en de Heilige Geest voor te stellen. Het is niet ongewoon om Triskelionen in kerken te vinden, maar waarom sommige kerken het driehazensymbool gebruiken is echter niet definitief vastgesteld.

De Ostherase

Sommigen denken dat de Duitsers de eerste waren die de ‘’Osterhase’’ als symbool gebruikten voor de viering van Pasen. Sommige bronnen verwijzen naar een Duitse tekst uit 1572 waar de paashaas voor het eerst wordt genoemd. Duitse Letterkundige Jacob Grimm verwijst daarnaast naar de paashaas in Deutsche Mythologie uit 1835. In deze verhandeling verwijst Grimm ook naar een mogelijk verband tussen Pasen en de oud Germaanse godin Ēostre. Er is echter geen schriftelijk bewijs dat Ēostre en hazen een verband hebben.

Hazen als symbool voor vruchtbaarheid

Onderzoekers speculeren dat de haas al voor het ontstaan van het christendom een symbool was voor voortplanting en vruchtbaarheid. Dit sluit aan bij het idee dat de tradities rondom hazen en eieren zijn overgenomen uit de lentefeesten van andere voorchristelijke culturen in Europa. Samen met de associatie van konijnen en hazen met Maria en het gebruik van het driehazensymbool door kerken, zou dit kunnen verklaren waarom de traditie van de paashaas begon.

Meer lezen over de tradities rondom Pasen? In ons dossier over Pasen lees je alles over dit bijzondere feest.

Bronnen:

• Ancient Origins: The Very Strange History of the Easter Bunny
• History.com: Easter Symbols and Traditions
• Bible Study tools: Leviticus 11:6-16
• BBC: The mystery of the three hares
• Arcre Pecre: The very strange history of the Easter Bunny

Afbeelding:

• Die Madonna mit dem Kaninchen, Szene: Maria mit Christuskind, Hl. Katharina und Hl. Johannes der Täufer: Titian [Public domain], via Wikimedia Commons