De strijd in Zeeland na 15 mei

15 mei 1940 staat in Nederland bekend als de dag waarop Nederland capituleerde. De Duitse bezetter had vanaf dat moment de controle over Nederland. Of toch niet? De provincie Zeeland viel niet onder de capitulatie en gaf zich in werkelijkheid pas 2 dagen later, op 17 mei, over. Wat gebeurde er in Zeeland na de capitulatie van 15 mei?

De capitulatie van Nederland

Op 10 mei 1940 vielen Duitse troepen Nederland binnen. Het doel van deze invasie was om de Engelse troepenmachten te verhinderen in Nederland aan land te komen. Op 14 mei volgde er het bombardement van Rotterdam. Hierbij kwamen 800 mensen om het leven, ook raakten er meer dan 80.000 mensen dakloos. Na dit bombardement besloot het Nederlandse opperbevel zich over te geven. Onder meer onder het dreigement dat er meer steden gebombardeerd zouden worden. Nog diezelfde avond konden Nederlanders over de radio generaal Winkelman de capitulatie van Nederland horen bekendmaken. 15 mei was de Nederlandse capitulatie een feit, met uitzondering van de provincie Zeeland en de Nederlandse Marine.

Zeeland vocht verder  

Toen generaal Winkelman de capitulatie van Nederland ondertekende, werd Zeeland daar niet bij betrokken. Om dat moment waren er namelijk grote aantallen Franse troepen in Zeeland aanwezig. Winkelman verklaarde dat hij geen controle had over deze troepen, zo kwam het dat er in Zeeland na de 15de nog werd doorgevochten. Vervolgens begon de Duitse mars op Zeeland. Het moraal onder de Nederlandse soldaten in Zeeland was niet erg hoog. Dit kwam onder meer door de gedemoraliseerde houding van de terugtrekkende Nederlandse troepen elders uit het land. Een laag moraal zorgde er onder meer voor dat de Nederlandse soldaten  zich relatief snel terugtrokken. Zo rukten de Duitse troepen snel op tot aan de Sloedam, een dam die de eilanden Zuid-Beveland en Walcheren met elkaar verbond. Hier was onder leiding van de Franse troepen een verdediging opgezet. Het strijdtoneel bevond zich nu vlak bij Middelburg.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Bombardement van Middelburg

Op 17 mei, ook wel bekend als ‘zwarte vrijdag’, vond het bombardement van Middelburg plaats. Dit gebeurde tijdens de terugtrekking van de Franse troepen van de Sloedam richting Vlissingen. Als gevolg van het bombardement braken er verschillende branden uit, die zich in korte tijd uitbreidden tot een enorme stadsbrand. Hierbij ging de hele binnenstad van Middelburg in vlammen op. De burgemeester van de Zeeuwse hoofdstad had de inwoners echter geadviseerd de stad te ontruimen, waardoor er ‘maar’ een twintigtal doden viel.

Over het bombardement zelf bestaat inmiddels redelijk wat controverse. Onderzoek uit 2010 concludeerde dat het voornamelijk Duitse artilleriegranaten waren die de brand hadden veroorzaakt en dat er vermoedelijk ook Duitse vliegtuigbommen op de stad waren geworpen. Er werd echter ook gesuggereerd dat het mogelijk was dat er ook Franse artilleriegranaten op Middelburg waren gevallen. Een nieuw onderzoek uit 2012, als reactie op het onderzoek uit 2010, concludeerde dat het enkel het artillerievuur van de Fransen is geweest dat de schade aan de stad heeft veroorzaakt.

Door deze tegenstrijdige onderzoeken ontstond er een discussie over de vraag of de verantwoordelijkheid voor de brand van Middelburg nu bij de Duitse of de Franse troepen lag. In 2016 bracht het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH) een rapport uit m.b.t. de brand en de eerdere twee onderzoeken. Dit rapport bevestigde voornamelijk dat het inderdaad niet om een gepland Duits bombardement ging. Onder de beide eerdere onderzoeken bestond er namelijk wel consensus over het feit dat de Duitse luchtmacht een bombardement van Middelburg niet van te voren had gepland. Verder achtte het NIMH de conclusie van het onderzoek van 2010 aannemelijker, dat er inderdaad meerdere oorzaken in het spel waren.

Heel Nederland bezet

Nog dezelfde dag als de grote brand van Middelburg, gaven ook de Nederlandse troepen in Zeeland (specifiek Walcheren en Zuid-Beveland) zich over. Noord-Beveland viel officieel niet onder deze capitulatie, maar toen de plaatselijke Nederlandse commandant de volgende ochtend door een Duitse officier op de hoogte werd gesteld van de Nederlandse overgave elders, besloot hij ook de wapens neer te leggen. Zeeuws-Vlaanderen was op dat moment nog niet in handen van Duitse troepen, dit zou nog duren tot 27 mei, Nederlandse troepen vochten echter niet meer mee. Met de verovering van Zeeuws-Vlaanderen was Nederland volledig bezet. Dit zou duren tot (bijna) het einde van de Tweede Wereldoorlog.

Bronnen:

• A. Spanjaard, Historische route De slag om vesting Holland: langs de sporen van de Duitse aanval rondom Dordrecht, Rotterdam en Den Haag (Delft 2011).

• Nederlands Instituut voor Militaire Historie: H. Amesfoort,  P. Kamphuis en E. Rossmeisl, De Brand van Middelburg - Eindrapport van de commissie inzake de geschiedschrijving over de brand van Middelburg op 17 mei 1940 (Den Haag 2016).

• Defensie.nl: 1940-1945: De Tweede Wereldoorlog 
• Historiek.net: Franse beschietingen oorzaak verwoesting Middelburg 
• OorlogZeeland.nl: Mei 1940
• Waroverholland.nl: Capitulation of Walcheren and Zuid-Beveland
• Zeeuwsarchief.nl: De verwoesting van Middelburg op 17 mei 1940

Afbeelding:

• Een verwoest Middelburg na de brand van 17 mei, via de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed