Weerstation operatie Haudegen Spitsbergen

De ‘vergeten’ Duitse garnizoenen

Schiermonnikoog was de laatste plaats in Nederland die bevrijd werd tijdens de Tweede Wereldoorlog, ruim een maand na de algehele capitulatie van nazi-Duitsland. Toch was het waddeneiland niet de laatste plek waar nog Duitse garnizoenen zaten na de val van het Derde-Rijk. Zowel in het Noorse Spitsbergen als op de Britse Minquiers eilanden zaten een tijd na de capitulatie nog ‘vergeten’ garnizoenen.

Geïsoleerd op Spitsbergen

In 1944 stuurden de Duitsers een groep van elf meteorologen en soldaten naar het afgelegen Spitsbergen, een eilandgroep ten noorden van het Noorse vaste land. Hun missie, genaamd Operatie Haudegen, bestond uit het uitvoeren van weermetingen en deze informatie door sturen naar de Duitse legermacht. Dankzij deze metingen die in het hoge noorden gedaan werden, konden de Duitsers een weersverwachtingen voor West-Europa maken. Deze weersvoorspellingen waren cruciaal voor de Duitsers om onder andere het Ardennenoffensief en maritieme operaties te plannen.

Op de relatief afgelegen eilandengroep ging een groot deel van het oorlogsgeweld aan de meteorologen voorbij. Terwijl de geallieerden in 1944 en 1945 de Duitse troepen steeds verder terugdrongen, bleef de meteorologische eenheid de weerberichten doorgeven. Tot in mei via de radio het bericht binnenkwam dat Duitsland had gecapituleerd. De missie van de groep was voorbij, maar instructies kwamen er niet. Geallieerde soldaten kwamen evenmin.

Niet wetend wat ze nu moesten doen, probeerden ze wanhopig contact te leggen met de Duitse legerleiding, maar de radio bleef stil. De mannen stonden voor een dilemma, ze konden zelf niet van het geïsoleerde eiland afkomen en op een reddingsmissie van het Duitse leger hoefden ze niet meer te wachten. Hoewel de Duitsers op Spitsbergen nog genoeg proviand hadden om het nog twee jaar uit te houden, was op het koude eilanden blijven geen fijne gedachte. Daarom besloot de commandant van de kleine groep, Wilhelm Dege, om op de radiofrequentie van de geallieerde om hulp te vragen. Hij wist dat wanneer hij hun positie aan de geallieerden zou verraden, ze hoe dan ook krijgsgevangen genomen zouden worden, maar hij beredeneerde dat het groepje geen oorlogsmisdaden had begaan en hoopte daarom dat een eventuele gevangenisstraf mee zou vallen. Na vele pogingen wisten ze uiteindelijk contact te leggen met een legerbasis in de havenstad Tromsø, die inmiddels weer bemand werd door het Noorse leger.

De geallieerden waren stomverbaasd toen bleek dat er zonder hun weten een compagnie Duitse soldaten nog op Spitbergen verbleef, echter lag er weinig prioriteit bij het ophalen van de Duitsers en duurde het uiteindelijk tot september voordat de Duitsers van Spitsbergen geëvacueerd werden. Op 4 september kwam dan eindelijk een einde aan het eenzame verblijf van de mannen op Spitsbergen, een robbenjachtschip kwam de soldaten ophalen, die zich daarop direct overgaven aan de Noren. Zo kwam ruim vier maanden na de capitulatie van Duitsland een einde aan Operatie Haudegen. De elf Duitsers werden zoals verwacht krijgsgevangen genomen en na drie maanden gevangenschap werden ze alweer vrijgelaten.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

De onbewoonde Minquiers

De soldaten op Spitsbergen waren echter niet de enige eenheid die verlaten achterbleef na de capitulatie van Duitsland. Op een van de onbewoonde Kanaaleilanden bleef na de oorlog ook een klein groepje Duitsers achter.

De Britse Kanaaleilanden, waar de eilanden Jersey en Guernsey onder vallen, waren het enige Britse grondgebied dat veroverd werd door de nazi’s tijdens de Tweede Wereldoorlog. Bij Kanaaleilanden hoort ook de kleine eilandgroep de Minquiers. Hoewel deze kleine eilandjes onbewoond waren, waren ze van groot strategisch belang voor de Duitsers. Op het grootste eilandje van de groep, bouwden de Duitsers een uitkijkpost vanuit waar een kleine groep soldaten de geallieerde scheepvaart in de gaten hield.

Nadat Duitsland capituleerde in mei 1945, capituleerden de ruim twintigduizend soldaten op Jersey en Guernsey enkele dagen later ook. Echter had geen van deze Duitsers er aan gedacht om de geallieerden te vertellen dat er op de Minquiers nog een kleine eenheid soldaten verbleef. De soldaten op de afgelegen Minquiers hadden eerst nog niets in de gaten. Pas toen het radioverkeer met de commandopost ineens stilviel, werd duidelijk dat er iets mis was. De eenheid deed verschillende pogingen om contact te leggen met Jersey, maar dit mislukte. Ze trokken hieruit de conclusie dat hun medesoldaten zich overgegeven moesten hebben en dat de oorlog voorbij was. Maar ondanks die constatering, kwam er geen schip of watervliegtuig om de troepen van het kleine eilandje af te halen.

Ruim drie weken na de overgave van de troepen in Jersey zagen de Duitse soldaten op de Minquiers een Franse vissersboot, het lukte ze om de aandacht van de schipper te trekken en deze naar het eiland te sommeren. De schipper schrok zich rot toen hij het eiland naderde en ineens een volledig bewapende Duitser in uniform zag. Hij vertelde de Duitsers dat de oorlog al enkele weken voorbij was, waarop de Duitser hem vroegen hen mee te nemen naar Jersey, zodat ook zij zich konden overgeven aan de Britten. De schipper bracht hen naar Jersey, waar de Engelsen verbaasd opkeken toen nog een handjevol Duitsers ineens binnen gebracht werden. De Duitsers capituleerde en daarmee was het laatste stuk Brits grondgebied ook bevrijd.