Een geschiedenis van vreemdgaan & overspel

Vreemdgaan is in. Grote websites bieden een platform voor mannen en vrouwen voor wie het huwelijk té saai is. Dit blijkt niet zonder risico; hackers kregen toegang tot de gegevens van talloze gebruikers van vreemdgangerssite Ashley Madison en plaatsten ze online. Het gaat om de gegevens van 32 miljoen mensen. Een blik op het verleden leert ons dat vreemdgaan van alle tijden is.

Vechten om wiens vrouw?

Binnen de antieke geschiedenis zijn er genoeg voorbeelden van overspel. Sinds de oudheid bestaan er regels die vreemdgaan moesten tegengaan, meestal betreffen deze regels vrouwen. Over de positie van de antieke minnaar heerst minder duidelijkheid. In de praktijk moest een man zelf weten hoe ver hij kon gaan; eventuele conflicten moesten worden afgehandeld met de echtgenoot van de vrouw.

Burgeroorlog en vreemdgaan

Het huwelijk was een erezaak, een vreemdganger kon in veel gevallen rekenen op conflict met de echtgenoot óf de familie van de minnares. Volgens de legende begon de burgeroorlog tussen Julius Caesar en Pompeius naar aanleiding van een affaire tussen Caesar en Pompeius’ vrouw. Ook in oude Rome gold het huwelijk als heilig. In de praktijk bleek het huwelijk vaak minder doorslaggevend.

Het beruchte Franse hof

In veel vorstenhuizen kwam vreemdgaan voor. Berucht was het Franse Koninklijke hof van Lodewijk XIV. Lodewijk gebood een groot deel van de Franse adel op het hof in Versailles te verblijven. De relaties van de koning vormden hier een bron van roddels. Vreemdgaan werd gedoogd voor man én vrouw. De koningen hadden meerdere maîtresses, evenals de aanwezige adel. Adellijke vrouwen, onder wie koningin Marie-Antoinette waren vaak ook notoire vreemdgangers.

Stempel op de cultuur van vreemdgaan

Vreemdgaan heeft een vreemde stempel nagelaten op de Franse cultuur. Onderzoek wees uit dat Fransmannen én –vrouwen nog steeds, meer dan in enig ander land, bereid zijn om een overspelende echtgenoot of echtgenote te vergeven. Het liefdesleven van bekende Fransen bevestigt dit: van de laatste zeven Franse presidenten hielden vijf er buitenechtelijke relaties op na.

Nederlandse schilders lieten affaires doorschemeren

Verbergt 'het melkmeisje' een geheime boodschap?

De christelijke traditie verbood het vreemdgaan. Dit betekend niet dat er geen affaires waren. Ook de calvinistische Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden ontkwam er niet aan. Het bleek dat schuinmarcheren niet was voorbehouden aan verre vorstenhoven. De grote Nederlandse schilders lieten het ontrouw soms doorschemeren.

Eén van de bekendste schilderijen uit de Nederlandse Gouden Eeuw verwijst mogelijk naar vreemdgaan. Het Melkmeisje van Vermeer geeft subtiele aanwijzingen: een figuur van Cupido op de Delfsblauwe tegeltjes en een stoof (symbool van warmte) kunnen duiden op gevoelens van lust.

Kind van de keukenmeid

Veel affaires vonden, en vinden, hier de oorsprong. Het kwam meer dan eens voor dat een oudere huiseigenaar een buitenechtelijke relatie had met het personeel. De ongelijke machtsrelatie zorgde ervoor dat de vader soms kinderen verwekte bij een keukenmeid.

Vreemdgangers in de Lage Landen

Overspel is niet voorbehouden aan oude monarchieën en strenge vorstenhoven van weleer. Nog altijd wordt volop de scheve schaats gereden, ook dicht bij huis. Binnen de vorstenhuizen van de Lage Landen bestaan meerdere voorbeelden. De Nederlandse Willem II & III hielden er naar verluidt meerdere buitenechtelijke relaties op na. De meest recente koninklijke vreemdganger was prins Bernhard, ook hij bleek buitenechtelijke kinderen te hebben.

Ook het Belgische koningshuis neemt het niet altijd even nauw met de wetten van het huwelijk. De vorige koning der Belgen, Albert II, gaf toe buitenechtelijke kinderen te hebben. Net als bij de Nederlandse tegenhanger is ook hier sprake van een traditie van vreemdgangers: koningen Leopold I en II hielden er zelf maîtresses op na.

Vreemdgaan is een zekerheid

Het bestaan van websites als Ashley Madison laat zien dat het perspectief op vreemdgaan in de loop der eeuwen is veranderd. Schijnbaar openlijk mag je toegeven aan verlangens die niet binnen een huwelijk passen, de website biedt een plaats om dit te doen. Tegelijkertijd is er maar weinig veranderd: het bestaan van de website bevestigt wat we al wisten. Vreemdgangers proberen zich nog steeds geheim te houden. Soms heeft dit succes, maar soms ook niet.

Lees hier meer over vreemdgangers, overspel en seksschandalen.