Eerste file in Nederland: in 1955?

Tegenwoordig zijn overvolle snelwegen en files iets van alledag, maar in 1955 was de eerste echte file van Nederland nog een heuse bezienswaardigheid. Volgens de ANWB vond in dat jaar de allereerste file plaats bij knooppunt Oudenrijn, maar klopt dat wel?

Pinksterdag 1955

Volgens verkeersorganisatie ANWB vond de eerste echte geregistreerde file in Nederland pas plaats op zondag 29 mei 1955. Het was die dag Eerste Pinksterdag, en dus trokken de mensen er massaal met de auto opuit. Veel Nederlandse gezinnen uit de Randstad kozen ervoor om hun zondag op de Veluwe door te brengen, terwijl een groot aantal Duitse toeristen juist naar het westen trok om de bollenvelden te bezichtigen. Toen de twee verkeersstromen elkaar bij Utrecht ontmoetten, ging het mis. De rotonde bij knooppunt Oudenrijn kon de 50.000 toegestroomde auto’s niet verwerken en er ontstond een file.

Bezienswaardigheid

In tegenstelling tot vandaag de dag leidde de file echter niet tot frustratie, maar juist tot plezier. Met name de mensen die geen onderdeel uitmaakten van de verkeersopstopping zelf vonden het fenomeen fascinerend. Het fietspad naast de weg stroomde vol met toeschouwers en de bestuurders op tegenliggende rijbaan besloten hun auto op de vluchtstrook te parkeren, zodat zij uitgebreid de tijd hadden om de lange rij voertuigen in zich op te nemen. Veel mensen waren verheugd dat er een file in Nederland stond, want de file was een teken dat het goed ging met het land.

Al voor de Tweede Wereldoorlog

Veel historici zijn het niet eens met de claim dat de file in 1955 de eerste file van Nederland was. Verkeersopstoppingen vonden namelijk ook al voor die tijd plaats, maar de vraag is wanneer er dan echt sprake is van een file. De foto boven dit artikel laat een beeld zien dat enorm veel op een file lijkt. Ook hier was er sprake van een pinksterdrukte, maar deze foto is genomen in 1939.

Ook in de jaren '20 ontstond er wel eens file. Zoals in 1928 in Amsterdam, toen er sprake was van een verkeersopstopping op de Middenweg vanwege de drukte rondom de olympische spelen. In 1925 stond er ook een file, maar dit maal niet op een plekje waar je het zou verwachten. Borculo, een stadje in de Achterhoek, was dat jaar getroffen door een windhoos. Naast de enorme ravage vielen er vier doden en tachtig gewonden. De volgende dag werd het stadje overstroomd door ramptoerisme, zoals ook te zien is op de bijgevoegde afbeelding. Door de toestroom van al deze ramptoeristen slibden de wegen in de Achterhoek volledig vol, waardoor er op verscheidene plekken eenrichtingsverkeer ingesteld moest worden.

File in de 19e eeuw?

Maar ook voordat de auto populair wordt als vervoersmiddel wordt er melding gedaan van een file, zij het dan in een andere betekenis. In het boek Eline Vere gebruikt Louis Couperus het woord 'file' al voor een opstopping onder trams die op een drukke dag de toestroom aan passagiers niet kunnen vervoeren. Dit is dan misschien niet een verkeersopstopping zoals wij die nu kennen, maar het is wel de eerste keer dat het woord 'file' wordt gebruikt. Als we verder teruggaan in de geschiedenis zullen we ongetwijfeld nog wel meer verkeersopstoppingen tegenkomen, dus wanneer de eerste file daadwerkelijk heeft plaats gevonden is afhankelijk van de betekenis die je aan het woord geeft.

Dagelijkse file

Het enthousiasme in 1955 over de verkeeropstoppingen was overigens al snel verdwenen. Naarmate steeds meer mensen de auto pakten voor het woon-werk verkeer nam namelijk ook het aantal files in Nederland snel toe, met als gevolg meer frustratie. Vandaag de dag zijn verkeersopstoppingen uitgegroeid tot een dagelijkse irritatie. De laatste dag zonder file in Nederland was zondag 30 december 2007, wat inmiddels bijna ondenkbaar is.

Afbeelding:

• File op de A13 via Wikimedia Commons [CC BY-SA 3.0]
• Afbeelding van de pinksterdrukte op de Biltsestraatweg te Maartensdijk (...) via Het Utrechts Archief [CC BY 4.0]
• Borculo 1925 5 ramptoerisme, via Wikimedia Commons [Public Domain]