Eerste openbare dierentuin in Parijs

Op 10 juni 1793 opende de eerste openbare dierentuin in Parijs haar deuren. De Jardin des Plantes had primair een wetenschappelijke en educatieve functie, maar werd later een plaats voor ontspanning en vermaak van de Fransen.

Dierentuinen in het verleden

Dierentuinen bestaan al meer dan duizenden jaren. Al in het oude Egypte en in de Romeinse Tijd waren er collecties van wilde dieren in privébezit. Vanaf de zeventiende eeuw gebruikte men de term menagerie voor het houden van wilde en exotische dieren. De op één na oudste dierentuin is de Ménagerie du Jardin des Plantes in Parijs uit 1793. Dit was de eerste openbare dierentuin die vanwege wetenschappelijke en educatieve redenen werd opgericht.

Koninklijke botanische tuin

De Jardin des Plantes was in eerste instantie een botanische tuin die opgezet werd voor medicinale kruiden door de dokters van koning Lodewijk XIII in de zeventiende eeuw. Door verzoeken van de académie royale des sciences zorgde zijn opvolger Lodewijk XIV ervoor dat de tuin veranderde in een menagerie in Versailles in 1662. De tuin huisveste allerlei inheemse diersoorten en een aantal exotische dieren. Toen de Franse Revolutie uitbrak was er veel kritiek op de menagerie: het volk had honger en ondertussen gaf koning Lodwijk XVI grote hoeveelheden voedsel aan dieren. Een groot aantal dieren werd door boze burgers vrijgelaten. Het werd duidelijk dat de dieren niet op Versailles konden blijven en zij werden verhuisd naar de Jardin des Plantes in Parijs. De menagerie en de botanische tuin werden samengevoegd en het nationale Muséum d´Histoire Naturelle ontstond. De jardin des plantes op de kaart van Roussel

Uitbreiding dierencollectie

Door gebrek aan geld werden de dieren in ruimtes gehouden die niet voor dit nut gebouwd waren. De slechte leefomstandigheden, het gebrek aan voedsel en kennis zorgde ervoor dat er in de beginjaren veel dieren stierven. Om dit tekort aan dieren aan te vullen begon er een periode van dierenacquisitie. Niet alleen werden dieren gekocht of verkregen als gift, maar ook werden er dieren na militaire overwinningen meegenomen uit andere menageries uit onder andere Nederland, Zwitserland en Italië. In 1798 arriveerden twee olifanten in Parijs, na een 23 maanden durende voettocht, die meegenomen waren door Franse troepen uit de menagerie Het Loo van de stadhouder Willem V. In 1827 kwam daar een giraffe bij die de Franse koning Karel X had gekregen van de Ottomaanse Muhammed Ali.

Tentoonstelling

De nadruk lag vooral op het wetenschappelijke nut in de dierentuin in deze periode. Desondanks trok de dierentuin ook vele bezoeken die puur ter vermaak de dieren kwamen bewonderen. In plaats van de dieren een zo natuurlijk mogelijke omgeving te bieden, werden de meeste dieren in kleine, kale hokken gehouden. Ze waren er immers als collectie, met de bedoeling om van dichtbij bekeken te worden.

Kruisingen

In 1861 kwam er een nieuw wetenschappelijk doel voor de dierentuin: ze wilden de wilde dieren domesticeren en laten gewennen aan een nieuw klimaat, zodat de dieren een bijdrage konden leveren aan de maatschappij in plaats van enkel voor de show gevangen gehouden worden. Pogingen om diersoorten te kruisen mislukten jammerlijk. De kruisingen die mogelijk waren bleken onvruchtbare jongen te krijgen. Vrij snel na deze ontdekking werden de pogingen gestaakt om nieuwe diersoorten te creëren.

Dierentuin 1870 tot nu

Tijdens de Frans-Pruissische oorlog (1870-1871) heerste er hongersnood in Parijs. De werknemers van de dierentuin waren gedwongen om alle eetbare dieren te slachten. Na bombardementen was de tuin bijna geheel verwoest. Na de oorlog kregen de Fransen van bevriende landen dieren toegestuurd om hun dierentuin weer op te bouwen. Sinds die tijd is de dierentuin weinig veranderd, met uitzondering van enkele noodzakelijke aanpassingen aan dierenhokken- en omheiningen om de dierentuin diervriendelijker te maken. Veel van de oude gebouwen, uit de tijd dat de dierentuin nog slechts een botanische tuin was, staan er nog steeds. Het dierenwelzijn is - gelukkig - wel aanzienlijk verbeterd in de loop van de twintigste eeuw.