Eerste viering van de Saturnaliën

In de vijfde eeuw voor Christus werd in het oude Rome een volksfeest gevierd dat sterk doet denken aan Kerstmis en Carnaval. De Saturnaliën werd voor het eerst gevierd op 17 december 497 voor Christus, ter ere van de god Saturnus.

De oorsprong van de Saturnaliën

De Saturnaliën (Latijn Saturnalia) was oorspronkelijk een boerenfeest dat aan het einde van de herfst gevierd werd. In de loop der tijd is het feest steeds verder opgeschoven op de kalender en werd het steeds uitgebreider gevierd. De belangrijkste reden was de verering van de god Saturnus.

Saturnus

Saturnus is de Romeinse god van het graan en de landbouw. Het Latijnse woord satus betekent ‘het zaaien’. Volgens de mythologie was Saturnus verbannen van de Olympus door Zeus en kwam hij naar Latium om daar koning te worden. Deze regeerperiode van Saturnus werd het Gouden Tijdperk genoemd. De god leerde de mensen namelijk hoe ze de landbouw moesten bedrijven en zorgde voor vreugde en weelde. Ter ere van Saturnus is op het Forum Romanum een tempel opgericht waar tijdens de Saturnaliën rituelen werden uitgevoerd.

De tempel van Saturnus

Op het westelijk deel van het Forum Romanum zijn de restanten van de tempel van Saturnus nog te zien. Er staan nog acht zuilen overeind van het gebouw dat in de oudheid diende als opslagplaats voor de staatsschatten. In de tempel stond een beeld van de god Saturnus, dat tijdens de Saturnaliën geëerd werd. Om de voeten van het ivoren beeld was het hele jaar door een touw gebonden. Deze werd tijdens de viering losgemaakt, zodat de god kon aanschuiven bij het grote banket.

Rituelen tijdens de Saturnaliën

Het houden van een groot, openbaar banket was één van de rituelen tijdens de Saturnaliën. De feestdag, die oorspronkelijk alleen op 17 december werd gehouden, breidde zich steeds verder uit. Er werd gezongen, gefeest, gedanst, gegeten en gegokt. De mensen gaven elkaar kaarsen, maskers en poppen cadeau. Een opvallend ritueel was het omdraaien van de traditionele rollen. De slaven mochten zich, tenminste voor de duur van één banket, als meesters gedragen. Ze trokken mooie kleding aan en werden tijdens het banket bediend door hun meesters. De morele regels werden versoepeld en rechtbanken en scholen werden gesloten.

De rituelen van de Saturnaliën doen sterk denken aan de moderne vieringen van Kerstmis en Carnaval. Nog steeds wordt er veel gegeten, gezongen en worden er cadeaus uitgewisseld. Tijdens Carnaval verkleden mensen zich en worden de morele en traditionele omgangsvormen losser. Kerst is daarmee niet alleen de viering van de geboorte van Jezus, maar heeft nog steeds aspecten die in de oudheid al zijn ontstaan.