Erik Hazelhoff Roelfzema: Soldaat van Oranje

“Achter iedere soldaat met talrijke militaire onderscheidingen staan honderden anonieme helden. Ik had het geluk herkend te worden, en oud.” Zijn hele leven staat bol van het avontuur: van oorlogscorrespondent en Engelandvaarder in de Tweede Wereldoorlog tot adjudant van de Koningin en verzetsstrijder in de Zuid-Molukken. De Soldaat van Oranje: Erik Hazelhoff Roelfzema.

Erik Hazelhoff Roelfzema werd geboren op 3 april 1917 in Soerabaja, Nederlands-Indië. Hij was de zoon van de rijke koffie- en rubberplantagehouder Siebren Erik Hazelhoff Roelfzema sr. en diens vrouw, Cornelia Vreede. Twee jaar eerder had dit huwelijk ook al een dochter voortgebracht: Ellen. In de jaren ’30 verhuisde het hele gezin naar Nederland om zo de kinderen een goede opleiding te kunnen geven. In dit kader begon Erik Hazelhoff Roelfzema in 1937 aan een studie rechten aan de Rijksuniversiteit te Leiden en werd hij lid van sociëteit Minerva.

Avontuur

Als gevolg van zijn drang naar avontuur besloot Hazelhoff Roelfzema het studentenhuis op Rapenburg 56 echter regelmatig te verruilen voor een verblijf in het buitenland. Zo maakte hij in 1938 een grote rondreis door de Verenigde Staten en deed hij in 1939 en 1940 als correspondent verslag van de Winteroorlog in Finland. Beide avonturen werden later verwerkt tot boeken, respectievelijk getiteld Rendezvous in San Francisco (1939) en Het smeulende vuur (1940). Het eerste werk groeide zelfs uit tot een bestseller, maar voordat zijn carrière als schrijver echt van de grond kon komen gooide de komst van de Duitsers roet in het eten.

Leids Manifest

Vrijwel direct na de Duitse invasie van Nederland sloot Hazelhoff Roelfzema zich aan bij het Nederlandse verzet. Naar eigen zeggen kwam dit besluit voort uit een gevoel van onrechtvaardigheid en liefde voor het vaderland: “Die kerels waren hier binnengekomen terwijl we ze echt niet hadden uitgenodigd. Ze moesten eruit, daar deed je alles voor, omdat je van Nederland hield.” In 1941 besloot hij daarom zijn schrijftalenten in te zetten tegen de Duitsers met het opstellen van het ‘Leids Manifest’. Deze beginselverklaring, die Hazelhoff Roelfzema op eigen kosten liet drukken en verspreidden, keerde zich onder meer tegen beperkende maatregelen die de bezetter wilde invoeren op de universiteit van Leiden.

Engelandvaarder

De Duitsers waren dan ook absoluut niet gelukkig met het Leids Manifest en besloten de universiteit zelfs (tijdelijk) te laten sluiten. Verder werd Hazelhoff Roelfzema gearresteerd en opgesloten in het Oranjehotel te Scheveningen. Een week later kwam hij weer vrij, waarop hij direct besloot onder te duiken in Amsterdam. Na het behalen van zijn doctoraalexamen op 10 juni 1941 kwam Hazelhoff Roelfzema vervolgens tot de conclusie dat het tijd was om Nederland te verlaten. Via zijn connecties bij het verzet wist hij een plek te bemachtigen op het Zwitserse vrachtschip ‘St-Cergue’, waarna hij ongezien de oversteek naar Groot-Brittannië kon maken.

Adjudant van de koningin

Eenmaal aangekomen in Engeland liet Hazelhoff Roelfzema Nederland echter niet in de steek. Zo sloot hij zich aan bij ‘Contact Holland’ en ondernam hij, samen met zijn met twee Leidse vrienden Chris Krediet en Peter Tazelaar, meerdere geheime landingen op de bezette kust om zendapparatuur te leveren aan het Nederlandse verzet. Later stapte hij over naar de Britse Royal Air Force (RAF), waar hij namens het 139e squadron maar liefst 72 verkenningsmissies boven Duitsland vloog. In april 1945 werd Hazelhoff Roelfzema bovendien benoemd tot ‘Adjudant van de koningin’ en begeleidde hij in die hoedanigheid de terugkeer van Wilhelmina op Nederlands grondgebied.

Radio Free Europe

Na afloop van de Tweede Wereldoorlog ging het Hazelhoff Roelfzema voor de wind. Hij trad in het huwelijk met zijn eerste vrouw, Margaret Cooper, en kreeg van koningin Wilhelmina een permanente aanstelling aangeboden als haar adjudant. Deze laatste kans liet Hazelhoff Roelfzema echter aan zich voorbij gaan, naar eigen zeggen omdat hij liever ‘eigen baas’ wilde zijn. Niet veel later emigreerde hij naar de Verenigde Staten in een poging carrière te maken in Hollywood, maar dit mislukte. In 1951 koos hij daarom voor een baan bij NBC Television, waar hij vier jaar later aangesteld werd als het hoofd van Radio Free Europe, een anticommunistische Amerikaanse propagandazender.

Soldaat van Oranje

Overigens was Hazelhoff Roelfzema zijn wilde haren nog lang niet verloren. Zo was hij in 1950 nog betrokken bij een verzetsmissie om wapens te leveren aan de vechters voor de vrije Republiek der Zuid Molukken. De voormalige RAF piloot probeerde het transport eigenhandig te voltooien met behulp van een watervliegtuigje, maar hij werd ontdekt door de Indonesiërs. Het mislukken van de geheime missie resulteerde echter wel in veel publiciteit, die Hazelhoff Roelfzema vervolgens handig aanwendde om aandacht te vragen voor de Zuid-Molukse zaak. In 1965 trad hij in het huwelijk met zijn tweede vrouw, Karin Steensma, en verhuisde hij naar Hawaï. Drie jaar later besloot Hazelhoff Roelfzema opnieuw de pen op te pakken en een boek te schrijven over zijn belevenissen tijdens de oorlog. Dit resulteerde in 1970 in de publicatie van Het hol van de ratelslang, dat een jaar later opnieuw werd uitgegeven onder de beroemde titel Soldaat van Oranje.

Dit laatste boek groeide al snel uit tot een bestseller en werd in 1977 verfilmd door Paul Verhoeven met in de hoofdrol Rutger Hauer. Erik Hazelhoff Roelfzema overleed op 26 september 2007 op 90-jarige leeftijd op Honokaa, Hawaï. Drie jaar later verscheen er een musical over zijn avonturen, eveneens getiteld ‘Soldaat van Oranje’. 

Afbeelding:

• Nationaal Archief, fotocollectie Anefo: Bezoek van koningin Wilhelmina en prinses Juliana aan Breda, Adjudanten van koningin Wilhelmina, [vlnr. Peter Tazelaar, Rie Stokvis, Erik Hazelhoff Roelfzema]. 1945, Willem van de Pol.